Spotkanie z Komisarzem Rady Europy ds. Praw Człowieka

10 lutego w siedzibie Krajowej Rady Radców Prawnych odbyło się spotkanie przedstawicieli Porozumienia Samorządów i Stowarzyszeń Prawniczych z Panem Nilsem Muižnieksem, Komisarzem Rady Europy ds. Praw Człowieka.

Gościa powitał r. pr. Dariusz Sałajewski, Prezes KRPP, który podziękował Komisarzowi za spotkanie, poinformował o dokonujących się w ostatnich miesiącach zmianach legislacyjnych oraz o pośpiesznym trybie ich wprowadzania. W szczególności niepokój środowiska prawniczego budzi brak lub pozorność konsultacji proponowanych przepisów.

R. pr. Magdalena Witkowska, Przewodnicząca Komisji Praw Człowieka przedstawiła historię przygotowania i uchwalenia zmian w ustawie o Policji i innych ustawach od wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 30 lipca 2014 roku do uchwalenia nowych przepisów przez Sejm w styczniu i lutym 2016 roku. W opinii KRRP i innych zawodów prawniczych uchwalone przepisy nie realizują wyroku Trybunału Konstytucyjnego, rozszerzają uprawnienia policji i służb specjalnych w stosunku do poprzedniego stanu prawnego i jedynie pozornie zapewniają kontrolę nad stosowaniem podsłuchów i innych technik inwigilacji. Rozważano różne modele zapewnienia rzeczywistego nadzoru nad stosowaniem inwigilacji i możliwość realizowania prawa obywateli do skarg w przypadku działań służb niezgodnych z prawem.

Sprawą budzącą duże emocje i rozgoryczenie zawodów prawniczych jest trwająca od wielu lat praktyka pozorowania konsultacji społecznych w procesie legislacyjnym. Uczestnicy spotkania wskazywali, że zarówno władza ustawodawcza jak i wykonawcza niechętnie bierze pod uwagę opinie specjalistów i praktyków prawa, a istniejące procedury przewidujące obowiązek opiniowania projektów aktów prawnych są bardzo często omijane. Głównym przykładem takiego omijania jest przedstawianie projektów rządowych jako poselskich, gdzie nie ma wymogu konsultacji społecznych. Często czas na przedstawienie stanowisk organizacji społecznych i zawodowych  jest krótszy niż kilka – kilkanaście godzin, uchwalane są przepisy, o których ustawodawca z góry wie, że są niekonstytucyjne, w procesie ustawodawczym nie są uwzględniane uwagi, propozycje i zastrzeżenia konsultowanych podmiotów.

Komisarz Muižnieks podziękował wszystkim obecnym za przekazane informacje i stanowiska. Stwierdził, że w trakcie przygotowania wizyty w Polsce zaskoczyła go liczba tematów, które powinny być poruszone podczas spotkań – od procedur legislacyjnych, przez ostatnie zmiany ustawodawcze aż po naruszanie autonomii i pozycji organów ochrony prawnej. Poinformował, że jest w stałym kontakcie z Komisją Wenecką, jednak zakres jego zadań jest szerszy, gdyż nie ogranicza się tylko do analizy prawnej konkretnych przepisów, ale bierze pod uwagę także kontekst społeczny wydarzeń w naszym kraju. Powiedział, że w całej Europie istnieje duży problem z nadmiernymi jego zdaniem uprawnieniami służb specjalnych (wyraził zdziwienie, że w Polsce takie same uprawnienia jak służby ma także policja), słabą kontrolą realizacji tych uprawnień i niedostateczną gwarancją prawa obywatela do zaskarżenia działań służb sprzecznych z prawem. Komisarz widzi, że zasadniczym zarzutem środowisk prawniczych wobec całego procesu legislacyjnego jest tempo uchwalania nowych przepisów i fasadowość konsultacji społecznych. Poprosił zebranych o przekazywanie dalszych uwag i komentarzy na piśmie w ciągu najbliższych tygodni. Raport z wizyty w Polsce powstanie w ciągu około 2,5 miesięcy. Po jego przygotowaniu Komisarz ponownie przyjedzie do Polski by zaprezentować jego tezy i spotkać się z przedstawicielami władz i organizacji społecznych.

Dodatkowo r. pr. Maria Ślązak, Wiceprezes KRRP uczestniczyła w drugim spotkaniu z Komisarzem Muižnieksem zorganizowanym w siedzibie Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka dla przedstawicieli organizacji społecznych i pozarządowych, które przedstawiły swoje opinie i postulaty dotyczące zmian legislacyjnych dokonanych w ostatnich miesiącach w Polsce. Oprócz reprezentantki Krajowej Rady Radców Prawnych obecni byli między innymi przedstawiciele Naczelnej Rady Adwokackiej, Instytutu Prawa i Społeczeństwa, Amnesty International, Fundacji Stefana Batorego i Uniwersytetu Warszawskiego.