30 lipca – Światowy Dzień przeciwko Handlowi Ludźmi. Prawnicy wobec współczesnego niewolnictwa

Są tematy, o których wolelibyśmy nie pisać. Takie, które mówią o jednej z porażek naszej cywilizacji. Handel ludźmi – termin, który mógłby figurować wyłącznie w podręcznikach historii jako relikt przeszłości – wciąż jest palącą kwestią współczesności. Szacuje się, że niemal 28 milionów ludzi każdego roku staje się ofiarami tej praktyki, uwikłanymi w niewolniczą pracę, seksualne wykorzystywanie, handel organami czy przymusowe żebractwo. Dla radców prawnych oznacza to, że zawód, który jest powołany do ochrony wolności, godności i praw człowieka, pozostaje na pierwszej linii walki z najciemniejszymi aspektami globalizacji.

PRAWNY FUNDAMENT WALKI Z HANDLEM LUDŹMI

Walka z handlem ludźmi to zadanie nie tylko dla organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości, ale przede wszystkim dla każdego prawnika. Pierwszym globalnym dokumentem, który jednoznacznie potępił niewolnictwo, była Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 1948 r. w artykule 4. Następnie Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka potwierdziła ten zakaz w sposób absolutny. Współczesnym wyrazem europejskiego stanowiska jest Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej, w której art. 5 ustanawia nie tylko zakaz niewolnictwa, lecz wprost penalizuje handel ludźmi.

Polski system prawny zaimplementował europejskie normy m.in. przez art. 189a Kodeksu karnego. Normy te są szczególnie doniosłe z punktu widzenia radców prawnych, gdyż stwarzają podstawy do efektywnego ścigania sprawców na każdym etapie przestępstwa – od werbunku człowieka aż po jego wykorzystanie.

GODNOŚĆ JAKO AKSJOLOGICZNA ISTOTA PRAWA

Handel ludźmi jest nie tylko czynem zabronionym przez prawo karne – jest przede wszystkim pogwałceniem fundamentalnej wartości, jaką jest godność człowieka. Według polskiej Konstytucji godność jest nienaruszalna i stanowi źródło wszelkich praw jednostki. Ochrona godności jest więc nie tylko abstrakcyjnym postulatem, ale obowiązkiem każdego państwa i każdego przedstawiciela zawodów zaufania publicznego.

Filozofia traktuje godność jako wartość niepodlegającą żadnej relatywizacji. Dlatego też praca przymusowa, seksualna eksploatacja czy handel organami są zjawiskami prawnie, moralnie i aksjologicznie niedopuszczalnymi. Rolą radców prawnych jest uświadamianie klientom, pracodawcom, instytucjom oraz opinii publicznej, że prawne zobowiązania wobec godności drugiego człowieka muszą stać ponad wszelkim rachunkiem ekonomicznym czy politycznym.

WYZWANIA WSPÓŁCZESNEGO ŚWIATA: CYFRYZACJA I NOWE TECHNOLOGIE

Oblicze handlu ludźmi ewoluowało wraz z rozwojem technologii cyfrowych. Dziś ofiary werbowane są poprzez media społecznościowe, aplikacje mobilne czy platformy streamingowe. Kryptowaluty i szyfrowane komunikatory znacząco utrudniają działania organów ścigania. Handel ludźmi stał się transnarodowym biznesem, którego zyski szacuje się na dziesiątki miliardów dolarów rocznie.

Radcowie prawni, reprezentując przedsiębiorstwa, instytucje publiczne czy organizacje pozarządowe, muszą dziś pełnić podwójną rolę – nie tylko ochrony interesu klienta, ale także odpowiedzialności za przestrzeganie praw człowieka w całym łańcuchu produkcji i usług.

Krajowa Rada Radców Prawnych podkreśla, że odpowiedzialność zawodowa radcy prawnego obejmuje aktywne przeciwdziałanie wszelkim naruszeniom praw człowieka. Kodeks Etyki Radcy Prawnego jeszcze mocniej akcentuje ten aspekt. Radca prawny nie jest bowiem tylko technicznym doradcą; jest się strażnikiem wartości aksjologicznych, które legły u podstaw systemu prawnego. Jego zadaniem jest zatem nie tylko reagowanie na naruszenia, ale i prewencyjne działanie, które pozwala uniknąć sytuacji, w których mogłoby dojść do przestępstw przeciwko godności człowieka.

Aby walka z handlem ludźmi była skuteczna, potrzebne jest szerokie społeczne porozumienie wokół idei „zero tolerancji”. Radcowie prawni, jako profesjonaliści z autorytetem społecznym, mogą być liderami tej zmiany. Powinniśmy zachęcać do wdrażania w przedsiębiorstwach klauzul społecznych, prowadzenia szkoleń antydyskryminacyjnych, audytów społecznych i skutecznego egzekwowania obowiązków prawnych wobec kontrahentów. Powinniśmy też promować takie działania wśród przedsiębiorców i innych klientów kancelarii jako konieczność, a nie formalność.

ROLA RADCÓW PRAWNYCH – TARCZA, MIECZ I KOMPAS

Ten tekst jest kierowany do każdego prawnika. To wezwanie, które kierujemy bezpośrednio do radców prawnych, kancelarii, izb i stowarzyszeń zawodowych oraz organizacji pozarządowych. Tylko Wasze zaangażowanie może realnie zmniejszyć skalę tego tragicznego zjawiska. Udostępnienie informacji o zagrożeniu, współpraca z NGO czy nawet zwykła czujność wobec niepokojących sygnałów to działania, które realnie mogą uratować ludzkie życie.

W dniu 30 lipca nie zapominajmy, że radca prawny jest strażnikiem prawa, ale przede wszystkim – obrońcą ludzkiej godności. Niech ten dzień będzie dla nas wszystkich okazją do odnowienia zobowiązania wobec podstawowych wartości, które czynią naszą profesję czymś więcej niż tylko zawodem. Bo prawo, które chronimy, nie jest abstrakcją, lecz zawsze konkretnym, ludzkim losem.