Pakiet na rzecz ochrony demokracji: Europejska Tarcza Demokracji i Strategia UE na rzecz społeczeństwa obywatelskiego

Komisja Europejska ogłosiła 12 listopada 2025 r. Komunikat, w którym wskazane zostały konkretne środki na rzecz wzmocnienia pozycji, ochrony oraz promowania silnych i odpornych demokracji (Europejska Tarcza Demokracji), a także Strategię UE na rzecz ochrony organizacji społeczeństwa obywatelskiego.

Europejska Tarcza Demokracji (European Democracy Shield)[1]

W reakcji Europy na narastające konflikty międzynarodowe i regionalne, a także różnego rodzaju konfrontacje polityczne, powodujące podziały i podważanie zaufania do instytucji demokratycznych, Komisja Europejska uznała za konieczne, by podjąć działania na rzecz wzmocnienia ochrony demokracji, w tym przede wszystkim wolnych mediów, debaty opartej na faktach i uczciwych wyborów. Zagrożenia te pojawiły się wraz z nowymi możliwościami cyfrowego przekazu informacji, towarzyszącymi lukami w cyber-zabezpieczeniach, a w konsekwencji narażeniem na dezinformację i naruszaniem praw podstawowych w UE.

Komisja zamierza przy tym zintensyfikować swoje działania na rzecz zwalczania zagranicznych manipulacji informacjami i ingerencji spoza UE. W tym celu wzmocnione mają być kompetencje przedstawicielstw i delegatur unijnych za granicą, a do tego prowadzone będą działania ochronne we współpracy z krajami trzecimi na bazie zawartych z UE partnerstw.

Komisja podejmie działania w celi utworzenia Europejskiego Centrum ds. Odporności Demokratycznej wspieranego przez system wczesnego ostrzegania prowadzony przez Europejską Służbę Działań Zewnętrznych i w ścisłej koordynacji z nim, w celu zwiększenia wspólnej zdolności do przewidywania zagrożeń, wykrywania i reagowania na nie. W ramach Centrum powstanie platforma dla zainteresowanych stron, która ułatwić ma dialog pomiędzy organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, naukowcami i środowiskiem akademickim, weryfikatorami informacji i dostawcami mediów.

Komisja zamierza przygotować akt o usługach cyfrowych dotyczący incydentów i protokół kryzysowy, byułatwić koordynację i zapewnić szybkie reagowanie na zakrojone na szeroką skalę i potencjalnie ponadnarodowe operacje informacyjne. Powstanie specjalna europejska sieć kontrolerów informacji weryfikujących informacje we wszystkich językach urzędowych UE, a Europejskie Obserwatorium Mediów Cyfrowych będzie miało za zadanie opracować nowe niezależne zdolności w zakresie monitorowania i analizy sytuacyjnej w odniesieniu do wyborów lub sytuacji kryzysowych.

Ponadto, Komisja przygotuje wytyczne dotyczące odpowiedzialnego wykorzystywania sztucznej inteligencji w procesach wyborczych, a także zintensyfikuje działania wspierające już przyjęte regulacje dotyczące zwalczania nadużywania powództw zmierzających do stłumienia debaty publicznej, a więc zagrażających praworządności, co odnosi się do tzw. dyrektywy anty-SLAPP[2] (państwa członkowskie UE zobowiązane są wprowadzić w życie przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do wykonania tej dyrektywy do 7 maja 2026 roku). Komisja przedstawi też unijny przewodnik dotyczący demokracji i będzie podejmowała wiele innych dodatkowych środków propagujących wiedzę na temat demokratycznych praw obywateli wynikających z prawa UE.

Strategia UE na rzecz społeczeństwa obywatelskiego (The EU Strategy for Civil Society)[3]

Komisja zamierza wspierać i chronić organizacje społeczeństwa obywatelskiego w ich pracy, dlatego zaproponowała strategię, w których określone zostały konkretne działania na szczeblu unijnym i krajowym.

Do 2026 r. utworzona zostanie nowa platforma społeczeństwa obywatelskiego (CSO), aby jeszcze bardziej ułatwić dialog na temat ochrony i propagowania wartości UE, a dodatkowo także internetowe centrum wiedzy na temat przestrzeni społeczeństwa obywatelskiego. Co ważne, Komisja proponuje przeznaczyć w budżecie na lata 2028-34 9 mld euro wyłącznie na nowy program AgoraEU przeznaczony dla wzmocnienia kultury, mediów i społeczeństwa obywatelskiego.

[1] https://commission.europa.eu/document/download/2539eb53-9485-4199-bfdc-97166893ff45_en?filename=JUST_template_comingsoon_standard_1.pdf

[2] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1069 z dnia 11 kwietnia 2024 r. w sprawie ochrony osób, które angażują się w debatę publiczną, przed oczywiście bezzasadnymi roszczeniami lub stanowiącymi nadużycie postępowaniami sądowymi („strategiczne powództwa zmierzające do stłumienia debaty publicznej”) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=OJ:L_202401069

[3] EU Strategy for Civil Society: https://commission.europa.eu/document/download/8c30975d-bc1c-4415-8dcd-a71cb28f3662_en?filename=JUST_template_comingsoon_standard.pdf