Międzynarodowy Dzień Osób Starszych – pamięć pokoleń w naszej wspólnocie prawa
Dziś, 1 października obchodzimy Międzynarodowy Dzień Osób Starszych. To okazja, aby spojrzeć wstecz i oddać należny szacunek pokoleniom, które swoim życiem i pracą wyznaczyły ramy naszej dzisiejszej wspólnoty. Starsze pokolenie Polek i Polaków dorastało w kraju zniszczonym wojną – w trudnych warunkach powojennej Polski, w której stolica była w 80% zrównana z ziemią, a infrastruktura wymagała odbudowy niemal od podstaw. To oni odbudowywali domy, fabryki i szkoły, często w warunkach permanentnych braków, ucząc się cierpliwości i wytrwałości. Bez ich wysiłku nie byłoby fundamentu, na którym dzisiejsze społeczeństwo mogłoby wzrastać.
Międzynarodowy Dzień Osób Starszych to wyraz uznania dla roli, jaką seniorzy odgrywają w społeczeństwie oraz przypomnienie o obowiązku ochrony ich praw. Ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 1990 roku, dzień ten ma służyć nie tylko budowaniu szacunku wobec osób starszych, lecz także wskazywać na konieczność tworzenia rozwiązań, które zapewniają godne warunki w jesieni życia. W istocie święto to przypomina, że solidarność międzypokoleniowa jest fundamentem sprawiedliwego porządku prawnego, a troska o seniorów jest naturalnym obowiązkiem każdego człowieka.
POKOLENIA REWOLUCJI I TRANSFORMACJI
Osoby starsze, które wchodziły w dorosłość w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych, doświadczyli życia w warunkach chronicznych kryzysów – reglamentacji żywności, niedoboru mieszkań, a także dramatycznej inflacji w apogeum osiągnęła ponad 600% (dane Banku Światowego). To właśnie oni stali się świadkami i uczestnikami narodzin „Solidarności”, największego ruchu społecznego w historii powojennej Europy. Byli pokoleniem, które potrafiło wytrwać i obronić ludzką godność.
Z kolei pokolenie transformacji lat dziewięćdziesiątych – urodzone jeszcze w realnym socjalizmie, a dorastające już w wolnej Polsce – musiało nauczyć się życia w warunkach zupełnie nowego porządku prawnego i gospodarczego. Bezrobocie, upadek zakładów, ale też nagły rozwój przedsiębiorczości i otwarcie na świat sprawiły, że całe grupy społeczne znalazły się w sytuacji radykalnego przełomu.
OSOBY STARSZE – NAUCZYCIELE I ŚWIADKOWIE
Obchodząc Międzynarodowy Dzień Osób Starszych, wspominamy nie tylko indywidualne biografie, lecz także zbiorowe doświadczenie. To ono kształtowało nasze myślenie o prawie i o zawodzie radcy prawnego. Jesteśmy spadkobiercami pokoleń, które wielokrotnie musiały zaciskać pasa, ponosić ofiary i podejmować odważne decyzje, by Polska mogła istnieć jako państwo prawa.
Warto przy tym podkreślić, że prawa osób starszych coraz wyraźniej znajdują ochronę na gruncie prawa europejskiego i międzynarodowego. Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej (art. 25) stanowi, że „Unia uznaje i szanuje prawo osób starszych do prowadzenia godnego i niezależnego życia oraz do uczestnictwa w życiu społecznym i kulturalnym”. Z kolei Rada Europy w Zaleceniu Komitetu Ministrów z 2014 roku zwróciła uwagę na konieczność ochrony seniorów przed dyskryminacją i zapewnienia im równego dostępu do usług prawnych. Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka podkreśla, że wiek nie może być przesłanką ograniczania praw do opieki, zabezpieczenia socjalnego czy uczestnictwa w życiu publicznym.
PRAWO, PAMIĘĆ I SOLIDARNOŚĆ W ETOSIE RADCY PRAWNEGO
Pokolenia Radców Prawnych wspierały przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie i instytucje publiczne, porządkując sprawy własnościowe i organizacyjne. W latach kryzysów lat osiemdziesiątych starsze osoby często były głosem rozsądku, chroniąc obywateli i podmioty gospodarcze przed skutkami arbitralnych decyzji administracji. Wreszcie w latach transformacji to oni – jako przewodnicy po nowym porządku prawnym – tłumaczyli reguły gospodarki rynkowej, uczestniczyli w procesach prywatyzacyjnych, zakładaniu pierwszych spółek, a także dbali o to, by gwałtowne zmiany nie pozbawiły jednostek ochrony prawnej. Ich praca tworzyła tradycję, z której dziś czerpiemy, i która zobowiązuje nas do równie odpowiedzialnej służby.
Dla nas, Radców Prawnych, to konkretne wyzwanie. W obszarze prawa pracy i ubezpieczeń społecznych oznacza to konieczność obrony praw emerytalnych i dostępu do świadczeń zdrowotnych; w prawie cywilnym – szczególną wrażliwość na problemy seniorów związane z ochroną konsumenta czy sprawami spadkowymi; w prawie administracyjnym – czuwanie nad tym, by organy władzy respektowały zasadę równego traktowania osób starszych. W tym sensie Międzynarodowy Dzień Osób Starszych jest przypomnieniem, że etos radcy prawnego – jako zawodu służącego wspólnocie – obejmuje także troskę o tych, którzy swoim wysiłkiem zbudowali fundament naszej teraźniejszości.