Posiedzenie plenarne Rady Adwokatów i Towarzystw Prawniczych Europy (CCBE)

27 listopada 2025 r., Paryż

Delegacja KIRP w składzie: r.pr. Przemysław Rosiak (Przewodniczący delegacji KIRP przy CCBE), r.pr. Alicja Jagielska-Burduk (Przewodnicząca Komisji Zagranicznej KIRP), r.pr. Tomasz Scheffler (Wicepres KRRP) i r.pr. Katarzyna Lachowicz (Stała Przedstawicielka KIRP w Brukseli) wzięła udział w sesji plenarnej CCBE, która odbyła się w dniu 27 listopada br. Paryżu.

Posiedzenie rozpoczęło się przemówieniami przedstawicielami francuskiej adwokatury, a następnie video-przekazem Komisarza ds. Demokracji, Sprawiedliwości, Praworządności i Ochrony Konsumentów – Micheal’a McGratha, który złożył życzenia z okazji 65-lecia CCBE.  Wskazał przy tym jak ważną rolę CCBE pełni w ochronie zasad praworządności, demokracji, ochrony praw podstawowych, w tym dostępu do wymiaru sprawiedliwości i niezależności zawodu prawnika.  W trakcie posiedzenia omówiono następujące tematy:

1. Aktualizacja strategicznych celów CCBE na lata 2025-30

Znowelizowana Strategia CCBE do 2030 roku obejmuje zaangażowanie w inicjatywy UE na rzecz cyfryzacji postępowań sądowych, rozwoju i zastosowania narzędzi AI w usługach prawnych i w sądownictwie przy zapewnieniu poszanowania praw podstawowych, zasad etyki zawodowej, równości oraz kluczowej roli prawników. CCBE podejmować będzie także działania na rzecz identyfikacji potrzeb szkoleniowych prawników w kontekście programowania unijnych środków w przyszłym budżecie UE. CCBE podkreśla przy tym wagę działań fundacji – European Lawyers Foundation (ELF), która prowadzi szkolenia dla prawników we współpracy z CCBE przy wykorzystaniu unijnych dotacji (fundacja ta została utworzona przez Radę Adwokatów i Towarzystw Prawniczych Europy (CCBE) w 2014 roku). Poza tym, kontynuowane będzie zaangażowanie w inicjatywę ELIL (European Lawyers in Lesvos) zawiązaną w 2016 r. przez CCBE oraz Niemieckie Stowarzyszenie Adwokackie (DAV), która zapewnia bezpłatne wsparcie prawne osobom poszukującym azylu, a także organizacjom działającym w obronie praw podstawowych w Grecji i Polsce. Równie ważnym celem CCBE na najbliższy okres ma być projekt mający na celu utworzenie i zarządzanie kompleksową bazą danych dla prawników w zakresie regulacji i rozwoju zawodu prawniczego w Europie.

• Konwencja Rady Europy o ochronie zawodu prawnika

CCBE wskazuje na równi z członkami potrzebę szerokiego wsparcia dla promocji Konwencji Rady Europy o ochronie zawodu prawnika przyjętej przez Radę Europy w dniu 12 marca 2025 r. także wśród państw spoza UE (obecnie 23 państwa są jej sygnatariuszami, większość pochodzi z UE, w tym Polska jako jedno z pierwszych krajów-sygnatariuszy). Analizowana przez KE kwestia obszarów pozostających we wspólnych oraz wyłącznych kompetencjach UE, które obejmuje Konwencja, wydaje się, że zostanie w najbliższym czasie ostatecznie wyjaśniona, co umożliwi Radzie (UE) i państwom UE na przejście do kolejnego etapu – ratyfikacji, a w następnej kolejności przyjęcie Konwencji przez UE. Komisja obecnie przygotowuje niezbędne propozycje dotyczące decyzji Rady dotyczących podpisania i zawarcia Konwencji w imieniu Unii zgodnie z artykułami 218(5) i (6) TFUE.  Konwencja stanowi wspólny dla środowiska prawniczego priorytet, bowiem zapewnić ma skuteczną ochronę prawnikom narażonym na groźby lub represje.

• CCBE Guide for lawyers on the New Pact on Migration and Asylum

Delegacje krajowe zatwierdziły Przewodnik dla prawników, który jest przeglądem najważniejszych narzędzi jakie przewiduje Nowy Pakt o Migracji i Azylu. Dokument ten podzielony jest na cztery części w kolejności odpowiadającej kolejności procedur, którym podlegają wnioskodawcy o azyl w ramach Nowego Paktu Migracyjnego, tj.:

1. weryfikacji zgodnie z rozporządzeniem dot. tzw. screeningu, tj. kontroli przesiewowej obywateli państw trzecich na granicach zewnętrznych[1]
2. procedury azylowej określonej w Rozporządzeniu APR[2],
3. przypisaniu odpowiedzialności na podstawie Rozporządzenia o zarządzaniu azylem i migracją (AMMR, dawniej „Regulacja Dublina”)[3],
4. analiza tzw. Rozporządzenia kryzysowego[4] została umieszczona na końcu przewodnika ze względu na jego wyjątkowy charakter.

Dokument ten będzie wkrótce dostępny na stronie CCBE.

• Stanowisko CCBE do konsultacji publicznych KE dot. Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej, w tym także Frontex’u.

Z uwagi na fakt, że CCBE jako częścią Forum Konsultacyjnego Frontexu, eksperci Komitetu CCBE ds. migracyjnych przygotowali, a delegacje zatwierdziły stanowisko do konsultacji publicznych prowadzonych przez Komisję Europejską, która planuje w III kwartale 2026 r. przedstawić nowy wniosek ws rozporządzenia regulującego Frontex. Agencja ta jest ważnym elementem procesów wpływających na dostęp do azylu i wymiaru sprawiedliwości, w tym dostępu do pomocy prawnej i prawa do wniesienia środka odwoławczego, ponadto:

• presje migracyjne na granicach zewnętrznych pozostają wysokie ze względu na konflikty geopolityczne i konflikty związane z bezpieczeństwem, w tym taktykę polegającą na instrumentalnym wykorzystaniu migracji do celów politycznych,
• granice zewnętrzne UE są narażone na rosnące i bardziej złożone zagrożenia bezpieczeństwa, a także na przemyt nielegalnych towarów, takich jak narkotyki i broń palna; proceder ten jest często powiązany z przestępczością zorganizowaną,
• wyzwaniem pozostaje również skuteczne przeprowadzenie powrotów obywateli państw trzecich, którzy nie mają prawa do pobytu w UE (przed pandemią COVID-19 średni odsetek powrotów wynosił prawie 33%, jednakże w ostatnich latach powroty udało się skutecznie przeprowadzić jedynie w przypadku około jednej piątej osób, którym nakazano opuszczenie UE.

Dokument CCBE będzie publicznie dostępny na stronie KE pod linkiem: https://home-affairs.ec.europa.eu/whats-new/public-consultations/european-border-and-coast-guard-update-eu-rules_en#respond-to-the-consultation

• Karta Podstawowych Zasad Europejskiego Zawodu Prawniczego – przyjęcie nowego zapisu

Delegacje przyjęły większością głosów poprawkę do Karty Podstawowych Zasad Europejskiego Zawodu Prawniczego (Charter of Core Principles of the European Legal Profession[5]) opracowaną przez Komitet Deontologiczny CCBE, która dodaje nową zasadę – niedyskryminacji i równości o następującej treści:

‘Without prejudice to any other fundamental rule or principle applicable to lawyers, lawyers respect the principles of non-discrimination and equality.’

• Prezentacja działalności Europejskiej Fundacji Prawników (European Lawyers Foundation)

Przewodnicząca ELF – Dominique Attias przedstawiła działalność European Lawyers Foundation, utworzonej przez CCBE w 2014 roku jako niezależną organizację, która wdraża projekty w wymiarze sprawiedliwości, a także organizuje szkolenia dla prawników współfinansowe ze środków unijnych. Szkolenia te są prowadzone we współpracy z CCBE i skierowane do członków adwokatur I stowarzyszeń adwokackich, ale także do regionów spoza UE (KIRP na bieżąco informuje o szkoleniach ELF (bezpłatnych) na swojej stronie internetowej i w mediach społecznościowych). W każdym roku planowane jest między 7 a 8 webinarów.

W ramach grantu operacyjnego na 2025 rok, ELF przeprowadziła badania we współpracy z CCBE nad wpływem cyfryzacji wymiaru sprawiedliwości w UE (w tym cyfryzacji praktyki prawnej), efektem czego był tegoroczny Raport o wpływie cyfryzacji wymiaru sprawiedliwości w UE na dostęp do wymiaru sprawiedliwości oraz niektórych praw podstawowych, w tym praw osób podejrzanych lub oskarżonych o przestępstwo.

Biorąc pod uwagę znaczenie szkoleń dla prawników w zakresie cyfryzacji wymiaru sprawiedliwości, badania koncentrowały się na identyfikacji najbardziej istotnych obszarów, które będą służyć jako ocena potrzeb szkoleniowych prawników w tej dziedzinie. W świetle opracowanych rekomendacji zawartych w tym raporcie w każdym programie digitalizacji wymiaru sprawiedliwości zawsze powinien być przewidziany dostęp do wymiaru sprawiedliwości dla osób wykluczonych cyfrowo, a także rozwiązanie awaryjne w razie awarii systemu w wyniku cyberataku, awarii prądu lub z innego powodu, aby zapewnić ciągły dostęp do wymiaru sprawiedliwości. W każdym planie cyfryzacji wymiaru sprawiedliwości, zgodnie z zaleceniami, należy podejmować wysiłki w wykorzystaniu technologii, która nie zostanie zakłócona w przypadku napięć geopolitycznych celu zapewnienia ciągłości dostępu do wymiaru sprawiedliwości. Rekomenduje się także, by CCBE rozważyło ryzyka związane z automatycznymi usługami prawnymi świadczonymi bez udziału człowieka, aby sprawdzić, czy takie ryzyka powinny zostać zgłoszone Komisji Europejskiej w celu uwzględnienia AI lub odpowiednich regulacji sektorowych na poziomie UE. CCBE oraz izby prawnicze powinny także pilnie rozważyć, jak najlepiej zapewnić odpowiednie szkolenie młodszym prawnikom w czasie, gdy ich tradycyjne szkolenie podstawowych umiejętności prawniczych staje w obliczu szerokiej dostępności narzędzi AI.

W 2026 roku, ELF przedstawi przewodnik dla prawników nt funkcjonalności europejskiego portalu e-sprawiedliwości oraz przeprowadzi badania wpływu europejskiej polityki pn. Justice for Growth na działalność prawników (nazwa pochodzi od High-Level Forum on Justice for Growth – inicjatywy KE polegającej na konsultacji z zainteresowanymi stronami i uczestnikami rynku nowych inicjatyw unijnych w obszarze wymiaru sprawiedliwości).

• Nagroda Praw Człowieka CCBE 2025 dla tunezyjskiej prawniczki Sonii Dahmani

Thierry Wickers, prezes CCBE, oraz Barbara Porta, przewodnicząca Komitetu Praw Człowieka CCBE, wręczyli Nagrodę Praw Człowieka CCBE 2025 Sonii Dahmani, tunezyjskiej prawniczce, w uznaniu jej odwagi i zaangażowania w obronę praw człowieka, wolności słowa oraz niezależności zawodu prawniczego w Tunezji.  Ceremonię wręczenia rozpoczęła przemówieniem Pani Salma Sassi, Komisarz Afrykańskiej Komisji Praw Człowieka i Ludzi, African Union. W trakcie posiedzenia uczestnicy spotkania otrzymali informację o uwolnieniu z więzienia Pani Sonii Dahmani, co było szczególnym przeżyciem zarówno dla obecnych na sali jak i przemawiającej w imieniu siostry – Ramly Dahmani, także prawniczki. Sonia Dahmani, znana ze swojej stanowczej obrony praw człowieka i krytyki rasizmu w Tunezji, została skazana za „rozpowszechnianie fałszywych wiadomości” na mocy kontrowersyjnego dekretu. Jej pierwotny wyrok dwóch lat więzienia skrócono w styczniu do półtora roku, co ostatecznie pozwoliło na jej tymczasowe zwolnienie za kaucją. Jest to jedna z historii, która stała się symbolem oporu przeciwko cenzurze i apelem do społeczności międzynarodowej o ochronę prawników i aktywistów, którzy bronią praw człowieka.

• Wybory członków Prezydium CCBE

Delegacje dokonały wyboru nowej członkini Prezydium CCBE – trzeciej Wiceprzewodniczącej, którą została hiszpańska kandydatka – adwokat Noemí Alarcón Velasco (obecnie przewodnicząca Komitetu CCBE ds. migracyjnych). Zgodnie z procedurą CCBE, za rok trzeci VP zostaje drugim VP, a w kolejnym roku – pierwszym VP. Wobec tego, za 3 lata Pani Alarcón Velasco będzie Przewodniczącą CCBE.

Z końcem br. kadencję kończy Thierry Wickers, a od 1 stycznia 2026 r. nowym Przewodniczącym CCBE zostanie Roman Zavrsek ze Słowenii – obecny pierwszy Wiceprzewodniczący.  

• High-Level Forum on Justice for Growth i High-Level Forum on the Future of Criminal Justice in the EU

Wśród prezentowanych spraw były także wyniki posiedzeń tzw. (1) High-Level Forum on Justice for Growth i (2) High-Level Forum on the Future of Criminal Justice in the EU, które Komisja uruchomiła w styczniu na okres 1 roku, pod egidą Komisarza McGrath’a, jako platformę do strategicznych dyskusji politycznych na temat tego, jak unijne prawo cywilne i korporacyjne, a także cyfryzacja wymiaru sprawiedliwości, mogą wspierać konkurencyjność i wzrost w UE oraz jak ma kształtować się przyszłość unijnego wymiaru sprawiedliwości w obszarze prawa karnego, ze szczególnym uwzględnieniem spraw transgranicznych.

Dyskusje (ad.1) skupione były wokół koncepcji tzw. 28 reżimu prawnego (projekt KE zostanie przedstawiony w marcu 2026 r., a następnie w IV kwartale 2026 r. – przegląd Dyrektywy o prawach akcjonariuszy[6]). Dyskusje trwały także wokół ewentualnej rewizji rozporządzenia Bruksela Ia oraz tzw. third party litigation funding (TPL), czyli koncepcji finansowania procesów sądowych przez strony trzecie, odnośnie której zdecydowano, że ostatecznie nie będzie ona kontynuowana w pracach na poziomie UE.

20 listopada br. Komisja Europejska przyjęła Strategię Cyfryzacji Wymiaru Sprawiedliwości (DigitalJustice@2030). Rozpoczęły się prace nad opracowywaniem nowego dokumentu tzw. EU Justice Scoreboard, KE zamierza także opracować zestaw narzędzi cyfrowych w wymiarze sprawiedliwości oraz podjęła dyskusję nt zdalnych postępowań, w tym synergii narzędzi w zakresie videokonferencji w postępowaniach sądowych.

Celem Forum Wysokiego Szczebla na temat przyszłości unijnego wymiaru sprawiedliwości w obszarze prawa karnego było wypracowanie strategicznej wizji rozwoju polityki UE w zakresie wymiaru sprawiedliwości karnej na najbliższe 5, 10 i 15 lat (ostatnie spotkanie odbędzie się na początku grudnia, a na koniec Komisja przedstawi j.w. raport z tych prac).

Forum ws prawa karnego skupiło się na kilku obszarach tematycznych, w tym rewizji praw do uczciwego procesu w procedurze karnej, instrumentach współpracy sądowej takich jak mechanizmy wzajemnego uznawania i ich praktycznym funkcjonowaniu, a także możliwości harmonizacji prawa karnego materialnego. Kluczowym w najbliższym okresie będzie cyfryzacja w systemie wymiaru sprawiedliwości oraz badanie, jak nowoczesne technologie mogą zwiększyć efektywność, przejrzystość i współpracę transgraniczną. Rewizji wymagają także przepisy odnośnie do roli agencji i organów UE we wspieraniu i wdrażaniu agendy sprawiedliwości karnej UE.

1. Pozostałe sprawy.

Podczas posiedzenia przyjęty został projekt budżetu CCBE na rok 2026, omówiono zmiany w regulaminach i reorganizację wewnętrznych struktur, projekt wytycznych dotyczących wykorzystania narzędzi sztucznej inteligencji (AI) – w tym generatywnej AI, do realizacji funkcji CCBE, komunikacji, spotkań oraz tworzenia treści. Ponadto, wśród przedstawionych tematów była także informacja nt przyjętej 20 listopada br. Europejskiej strategii szkolenia kadr wymiaru sprawiedliwości na lata 2025–2030[7] i Strategii Cyfryzacji Wymiaru Sprawiedliwości (DigitalJustice@2030)[8].

Zgodnie z przyjętym kalendarzem posiedzeń CCBE, kolejne sesje plenarne odbędą się w 29 maja i 19 listopada 2026 roku.

[1] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1356 z dnia 14 maja 2024 r. w sprawie wprowadzenia kontroli przesiewowej obywateli państw trzecich na granicach zewnętrznych oraz zmiany rozporządzeń (WE) nr 767/2008, (UE) 2017/2226, (UE) 2018/1240 i (UE) 2019/817

[2] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1348 z dnia 14 maja 2024 r. w sprawie ustanowienia wspólnej procedury ubiegania się o ochronę międzynarodową w Unii i uchylenia dyrektywy 2013/32/UE

[3] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1351 z dnia 14 maja 2024 r. w sprawie zarządzania azylem i migracją, zmiany rozporządzeń (UE) 2021/1147 i (UE) 2021/1060 oraz uchylenia rozporządzenia (UE) nr 604/2013

[4] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1359 z dnia 14 maja 2024 r. w sprawie reagowania na sytuacje kryzysowe i sytuacje spowodowane działaniem siły wyższej w dziedzinie migracji i azylu oraz w sprawie zmiany rozporządzenia (UE) 2021/1147

[5] https://www.ccbe.eu/fileadmin/speciality_distribution/public/documents/DEONTOLOGY/DEON_CoC/EN_DEON_CoC.pdf

[6] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/828 z dnia 17 maja 2017 r. zmieniająca dyrektywę 2007/36/WE w zakresie zachęcania akcjonariuszy do długoterminowego zaangażowania 

[7] https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52025DC0801

[8] https://commission.europa.eu/document/download/95918716-ce7d-401b-b6d5-e23effae5b36_en?filename=JUST_template_comingsoon_standard_4.pdf