Stanowisko Komisji Praw Człowieka
Warszawa, dnia 20 grudnia 2017 r.
Stanowisko Komisji Praw Człowieka przy Krajowej Radzie Radców Prawnych w sprawie ustaw o Krajowej Radzie Sądownictwa i Sądzie Najwyższym
W opinii Komisji Praw Człowieka uchwalone w dniu 8 grudnia 2017 r. przez Sejm RP ustawy: o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (dalej: ustawa o KRS) oraz ustawa o Sądzie Najwyższym (dalej: ustawa o SN) naruszają Konstytucję RP oraz standardy międzynarodowe w stopniu, który nie może być zaakceptowany w demokratycznym państwie prawa. Dlatego też, w opinii Komisji, ustawy te nie powinny zostać podpisane przez Prezydenta RP.
Ustawa o KRS wprowadza wybór członków Krajowej Rady Sądownictwa będących sędziami przez Sejm, co jest niedopuszczalne w świetle konstytucyjnej zasady trójpodziału władzy i zasady niezależności sądownictwa. Wejście w życie tej ustawy oznaczać będzie, że parlament będzie mieć wpływ na wybór 21 z 25 członków KRS, co doprowadzi do znaczącego upolitycznienia tego organu, który ma bezpośredni wpływ na powoływanie sędziów. Stwarza to zagrożenie dla funkcjonowania całego wymiaru sprawiedliwości, którego filarem powinni być niezawiśli sędziowie, wybierani w odseparowanej od polityki procedurze. Sprzeciw Komisji budzi także ustawowe przerwanie konstytucyjnie gwarantowanej kadencji członków KRS, w związku ze zmianą zasad ich wyboru, co stanowi naruszenie art. 2 i art. 187 ust. 1 pkt 2 Konstytucji RP.
Ustawa o Sądzie Najwyższym obniża arbitralnie granicę wieku, w którym sędziowie Sądu Najwyższego oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego będą, od chwili jej wejścia w życie, przechodzić w stan spoczynku. Ustawa o SN stanowi również, że sędzia, za zgodą Prezydenta RP, może zajmować w dalszym ciągu stanowisko sędziego SN bądź sędziego NSA po osiągnięciu tego wieku. Te przepisy naruszają konstytucyjny zakaz usuwania sędziego (art. 180 ust. 1 Konstytucji RP) i stanowią niedopuszczalną ingerencję władzy wykonawczej w funkcjonowanie władzy sądowniczej. Dokonywane zaś ustawą o SN przerwanie kadencji Pierwszej Prezes Sądu Najwyższego stanowi z kolei oczywiste naruszenie art. 180 ust. 3 Konstytucji RP.
Komisja stoi na stanowisku, że w wielu sprawach, w których nie przysługiwała skarga kasacyjna bądź kasacja, wprowadzenie ustawą o SN skargi nadzwyczajnej może być pożytecznym środkiem prawnym. Jednakże kształt nadany tej instytucji ustawą nie został zharmonizowany z istniejącymi procedurami sądowymi, co stwarza bardzo poważne wątpliwości co do poszanowania zasady pewności prawnej, przede wszystkim w stosunkach cywilnoprawnych. Niepoprawne legislacyjnie przepisy o skardze nadzwyczajnej mogą przynieść, zamiast pożytku dla obywateli, chaos prawny w systemie normatywnym Rzeczypospolitej Polskiej.
Z tych też względów, mając na uwadze ochronę praw człowieka oraz poszanowanie prawa do bezstronnego i niezależnego sądu, zdaniem Komisji, ustawy o Sądzie Najwyższym oraz Krajowej Radzie Sądownictwa w przyjętym kształcie nie powinny być podpisane przez Prezydenta RP.
Przewodnicząca Komisji Praw Człowieka
przy Krajowej Radzie Radców Prawnych
Magdalena Witkowska