Stanowisko Komisji Praw Człowieka Krajowej Rady Radców Prawnych w sprawie publikacji rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22.10.2020 r.

W dniu 27.01.2021 r. opublikowane zostało uzasadnienie rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22.10.2020 r., w którym stwierdzono, że art. 4 a ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i dopuszczalności przerywania ciąży („UPR”), pozwalający na dokonywanie aborcji w sytuacji, gdy badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu, są niezgodne z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej.

Najwyższe zaniepokojenie Komisji budzi także fakt, iż rozstrzygnięcie podjęte zostało przez gremium, któremu stawiany jest zarzut powołania części osób będących członkami składu orzekającego w sposób dający podstawę do kwestionowania prawidłowości objęcia przez nie funkcji.

Opublikowane orzeczenie pozbawi kobiety możliwości skorzystania z zabiegu przerwania ciąży obarczonej poważnymi wadami.  W konsekwencji kobiety będą zmuszane do rodzenia ciężko chorych dzieci.  Taka systemowa przemoc ze strony Państwa Polskiego może być w ocenie Komisji kwalifikowana jako tortury.

Należy podkreślić, że treść uzasadnienia wyroku TK ( wraz ze zdaniami odrębnymi do uzasadnienia ), potwierdza postawioną już w dniu 22.10.2020 r. przez Komisję Praw Człowieka tezę, że Trybunał Konstytucyjny odniósł wartości konstytucyjne jedynie do sytuacji płodu całkowicie ignorując prawa kobiet, w tym prawo do godności i wolności osobistej. Dokonał rozdzielenia bytu kobiety ciężarnej i płodu, co skutkowało uznaniem, że płód stanowi osobny byt prawny, jak i biologiczny. Jak wskazano w uzasadnieniu  punktem odniesienia ustaleń dotyczących podmiotowości prawnej płodu było orzeczenie z dnia 28.05.1997 r., sygn. K 26/96, w którym Trybunał Konstytucyjny w zupełnie innym stanie normatywnym uznał za niezgodną z Konstytucją m.in. przesłankę określoną w art. 4a ust. 1 pkt 4 UPR, która pozwalała na przerwanie ciąży w przypadku, gdy „kobieta ciężarna znajduje się w ciężkich warunkach życiowych lub trudnej sytuacji osobistej”. Pominięto jednak fakt, że wyrok TK o sygn. K 26/96 dotyczył ważenia dwóch dóbr – dobrostanu socjalnego kobiety vs. ochrony życia płodu. Nie poddano natomiast ocenie sytuacji, w której płód nie ma zdolności przeżycia poza organizmem kobiety i jak w takim wypadku odnieść się do przesłanki pozwalającej na własny wybór kobiety w tej sytuacji. Należy pamiętać natomiast, że art. 38 Konstytucji, który mówi o ochronie życia, ani też żaden z aktów prawa międzynarodowego przywołanych w treści uzasadnienia nie przesądza w swoim brzmieniu, w którym momencie życie powstaje. To zagadnienie powinno zostać pozostawione do rozstrzygnięcia medycynie oraz naukom o moralności i etyce.

Komisja Praw Człowieka przyjęła również z wielkim niepokojem wyrażony w treści przywołanych wyżej zdań odrębnych do uzasadnienia pogląd, że w sytuacji, gdy przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka zapadnie wyrok, który stwierdzi naruszenie przez Polskę zakazu tortur oraz prawa kobiety-skarżącej do jej życia prywatnego w sytuacji podobnej do opisanej w treści wyroku TK, to taki wyrok nie będzie mógł być przez Polskę wykonany. Realizacja takiej postawy oznaczałaby, że Polska świadomie zmierzałaby w kierunku ignorowania zobowiązań międzynarodowych, które w zgodnie z art. 91 Konstytucji mają pierwszeństwo przed prawem krajowym w przypadku sprzeczności z normami tego prawa. Narazi to Polskę na zawieszenie w prawach członka w Radzie Europy i spowoduje uznanie jej za niewiarygodnego uczestnika stosunków międzynarodowych.

Mając na uwadze powyższe, Komisja Praw Człowieka wzywa władze Polski do respektowania praw człowieka, w szczególności praw kobiet, które ta zmiana bezpośrednio dotyka.

Przewodniczący Komisji Praw Człowieka
Krajowej Rady Radców Prawnych
r.pr. Bartłomiej Tkacz