Trybunał Konstytucyjny odmówił rozpatrzenia wniosku NRA w sprawie zmian dotyczących uprawnień radców prawnych do występowania w charakterze obrońcy w postępowaniu karnym
1 lipca 2015 r. weszła w życie ustawa z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 13, poz. 1247). Zasadniczo zmieniała ona nie tylko model procesu karnego, ale wpłynęła także na rynek usług prawniczych. W związku z tą nowelizacją radcowie prawni (nowy art. 8 ust. 6 ustawy o radcach prawnych) mogą świadczyć pomoc prawną polegającą na występowaniu przez radcę prawnego w charakterze obrońcy w sprawach o przestępstwa i przestępstwa skarbowe pod warunkiem, że nie pozostaje on w stosunku pracy. Zakaz zatrudnienia nie dotyczy jednak pracowników naukowych i naukowo- dydaktycznych.
Zmianę wprowadzono w interesie publicznym i doprowadziła ona do uporządkowania rynku usług prawniczych, zrównując w zasadzie zakres uprawnień radców prawnych i adwokatów. Był to efekt aktywnego uczestnictwa przedstawicieli Krajowej Rady Radców Prawnych oraz ekspertów Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji KRRP w procesie legislacyjnym. Przeciwna rozszerzeniu kompetencji radców prawnych była natomiast od samego początku Adwokatura.
Po uchwaleniu nowelizacji, a jeszcze przed wejściem nowych przepisów w życie, Naczelna Rada Adwokacka złożyła do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o zbadanie zgodności:
- 6 ust. 1 i art. 8 ust. 6 ustawy o radcach prawnych z art. 17 ust. 1 Konstytucji w zakresie w jakim ograniczają wpływ samorządu adwokackiego na sprawowanie pieczy nad należytym występowaniem w charakterze obrońcy w sprawach o przestępstwa i przestępstwa skarbowe,
- 8 ust. 6 ustawy o radcach prawnych z art. 32 ust. 1 Konstytucji poprzez to, że pozwala radcom prawnym na łączenie stosunku pracy z innymi formami wykonywania przez nich zawodu prawniczego w sprawach innych niż występowanie w charakterze obrońcy w sprawach o przestępstwa i przestępstwa skarbowe oraz
- 6 ust. 1 i art. 8 ust. 6 ustawy o radcach prawnych oraz art. 82 k.p.k. z art. 42 Konstytucji przez to, że dopuszczają występowanie przez radcę prawnego w charakterze obrońcy w sprawach o przestępstwa i przestępstwa skarbowe.
We wniosku NRA podniesiono między innymi, że wprowadzone nowelizacją z 27 września 2013 r. przepisy pogarszają atrakcyjność zawodu adwokata w porównaniu z zawodem radcy prawnego ze względu na to, że radca prawny może łączyć pozostawanie w stosunku pracy ze świadczeniem pomocy prawnej we wszystkich innych sprawach oprócz występowania w charakterze obrońcy w sprawach o przestępstwa i przestępstwa skarbowe, pogarszają sytuację zawodową adwokatów specjalizujących się w sprawach o przestępstwa i przestępstwa skarbowe wskutek zwiększenia liczby osób uprawnionych do pełnienia roli obrońcy, a ponadto pogarszają też sytuację zawodową adwokatów specjalizujących się w innych sprawach wskutek wzrostu liczby prawników uprawnionych do świadczenia pomocy prawnej w tych sprawach w związku z możliwością ich prowadzenia przez prawników zatrudnionych na umowę o pracę i eliminują dotychczasową wyłączność adwokatów do występowania w charakterze obrońcy w sprawach o przestępstwa i przestępstwa skarbowe.
Wniosek NRA wpłynął do TK w dniu 24 kwietnia 2015 r.
Polemika samorządu radcowskiego ze stanowiskiem Adwokatury w kwestii poszerzenia uprawnień radców prawnych prowadzona była nie tylko w toku procesu legislacyjnego, ale również po skierowaniu wzmiankowanego wniosku do TK, m.in. w prasie ogólnopolskiej. Wypowiedzi prasowe osób związanych z Ośrodkiem Badań, Studiów i Legislacji KKRP były często odpowiedzią (np. w GP z 15.12.2015 r. pt. „Czy adwokat jest synonimem obrońcy”, autorstwa prof. S. Patyry) na zbyt ostre w swoim tonie publiczne wypowiedzi pełnomocników NRA w postępowaniu przed TK.
(http://prawo.gazetaprawna.pl/artykuly/911095,adwokat-synonimem-obroncy.html)
Postanowieniem z dnia 24 września 2015 r. TK odmówił nadania wnioskowi NRA dalszego biegu. W ramach wstępnej kontroli skargi Trybunał Konstytucyjny stwierdził brak czynnej legitymacji NRA do wystąpienia w tej sprawie do TK, uzasadniając swoje rozstrzygnięcie brakiem bezpośredniego związku kwestionowanych przez adwokaturę przepisów z wykonywaniem zawodu adwokata.
W zażaleniu z dnia 6 października 2015 r. NRA wniosła o „uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i skierowanie sprawy do rozpoznania na rozprawie w pełnym zakresie objętym wnioskiem”.
Trybunał Konstytucyjny w dniu 23 grudnia 2015 r. postanowił nie uwzględnić zażalenia NRA. W uzasadnieniu postanowienia wskazano, że rozszerzenie podmiotów uprawnionych do występowania w charakterze obrońcy w sprawach o przestępstwa i przestępstwa skarbowe stanowi wyłączną kompetencję ustawodawcy. To ustawodawca, tworząc poszczególne samorządy zawodowe, jest uprawniony do określenia zakresu pieczy nad wykonywaniem poszczególnych zawodów, w tym również do przyznania nowych uprawnień określonej grupie zawodowej.
Rozstrzygnięcie to ostatecznie kończy postępowanie przed TK zainicjowane przez NRA i spór jaki się tlił z tego właśnie powodu pomiędzy samorządami prawniczymi.