1 MAJA – ŚWIĘTO PRACY – GODNOŚĆ PRACY I ROLA RADCY PRAWNEGO W URZECZYWISTNIANIU PRAWA DO ZATRUDNIENIA
Prawo do pracy należy do katalogu szczególnie doniosłych praw podmiotowych. Jego aksjologiczny trzon wywodzi się zarówno z międzynarodowych deklaracji praw człowieka, jak i z konstytucyjnych gwarancji wolności wyboru zawodu i podejmowania działalności zarobkowej. Współczesne prawo pracy przestaje być wyłącznie zbiorem norm proceduralnych, regulujących relację pracodawca–pracownik; staje się instrumentem ochrony dobra osobistego i ludzkiej godność każdej osoby realizującej swój potencjał w ramach stosunku pracy.
EWOLUCJA POJĘCIA PRACY – OD TOWARU DO WARTOŚCI CHRONIONEJ PRAWEM
Ekonomiczna kategoria „rynku pracy” jest pojemna, przez co z pola widzenia może znikać ludzki wymiar zatrudnienia. W europejskiej doktrynie prawnej coraz silniej akcentuje się holistyczne ujęcie, w którym praca postrzegana jest jako jeden z fundamentów ładu społecznego, a nie wyłącznie jako wymiana zasobów. Z tego wynika obowiązek tworzenia takich mechanizmów prawnych, które zabezpieczą integralność pracownika, jego prawo do rozwoju i partycypacji w życiu gospodarczym w sposób odpowiadający jego kwalifikacjom i aspiracjom.
RADCA PRAWNY – GWARANT SPRAWIEDLIWOŚCI SPOŁECZNEJ W SFERZE ZATRUDNIENIA
Samorząd radców prawnych, wykonując zawód zaufania publicznego, jest ustawowo zobowiązany do współkształtowania kultury prawnej, opartej na poszanowaniu wolności i praw jednostki. W kontekście stosunków pracy oznacza to kilka zasadniczych płaszczyzn działania:
- właściwe konstruowanie i weryfikowanie struktur zatrudnienia tak, aby model umów o pracę i kontraktów cywilnoprawnych nie prowadził do obchodzenia ustawowych gwarancji pracowniczych;
- implementowanie standardów godnego wynagradzania i rzetelnego rozliczania czasu pracy, co wymaga nie tylko znajomości prawa polskiego i unijnego, lecz także umiejętności łączenia wprowadzania takich rozwiązań z zasadami etyki zawodowej;
- prowadzenie dialogu społecznego w ramach zbiorowych stosunków pracy i rozwiązywanie sporów na drodze mediacji lub negocjacji, zanim zostaną one skierowane do sądu;
- kreowanie polityk równych szans i przeciwdziałania dyskryminacji, co wpisuje się w ustawowy i etyczny obowiązek przeciwdziałania naruszeniom praw podstawowych.
Interwencja radcy prawnego ma charakter zarówno prewencyjny, jak i naprawczy – od momentu projektowania regulaminów wewnętrznych po reprezentowanie stron sporu przed sądami pracy czy przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
NOWE WYZWANIA: CYFRYZACJA, SZTUCZNA INTELIGENCJA I = ELASTYCZNE FORMY ZATRUDNIENIA
Digitalizacja procesów społecznych i gospodarczych wymusza redefinicję klasycznego pojęcia miejsca i czasu pracy. Wraz z nim na nowo należy przemyśleć także ryzyka prawne i obowiązki pracodawcy. Umiejętne zastosowanie norm prawnych, zawartych w przepisach o pracy zdalnej, ochronie danych osobowych czy sztucznej inteligencji wymaga specjalistycznej wiedzy prawniczej i zdolności oceny długofalowych skutków społecznych i gospodarczych. W tych realiach radca prawny staje się niezbędnym doradcą w procesie łączenia celów biznesowych z normatywnym imperatywem poszanowania praw człowieka.
RADCA PRAWNY A GODNOŚĆ JEDNOSTKI W SPORZE SĄDOWYM
PERSPEKTYWA STRATEGICZNA – PRACA JAKO DOBRO WSPÓLNE
Społeczno-gospodarcze konsekwencje cyfryzacji, automatyzacji, aplikowania sztucznej inteligencji, a także migracji zarobkowej i starzenia się społeczeństwa wymuszają również ponowne ustalenie właściwego paradygmatu prawa pracy. Radca prawny uczestniczy w tym procesie zwłaszcza wtedy, gdy dostarcza ekspertyzy ustawodawcy, reprezentuje samorząd zawodowy w konsultacjach społecznych czy popularyzuje wiedzę prawną wśród pracodawców i pracobiorców. Tak rozumiana służba publiczna wzmacnia zaufanie do państwa prawa i potwierdza doniosły społecznie status radcy prawnego.