Nowe zagrożenia praworządności w niektórych Państwach członkowskich Rady Europy – uchwała Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy 2188 z 11.10.2017 r.

Rezolucja 2188 (2017) wersja tymczasowa

Nowe zagrożenia praworządności w niektórych państwach członkowskich Rady Europy: na podstawie wybranych przykładów

Autor/autorzy: Zgromadzenie Parlamentarne

Źródło: debata Zgromadzenia w dniu 11 października 2017 r. (33. sesja) (zob. Dok. 14405, sprawozdanie Komitetu Spraw Prawnych i Praw Człowieka, sprawozdawca: pan Bernd Fabritius). Tekst przyjęty przez Zgromadzenie w dniu 11 października 2017 r. (33. sesja).

1. Zgromadzenie Parlamentarne przypomina uprzednio podjęte rezolucje dot. podtrzymywania praworządności przez państwa członkowskie Rady Europy, w szczególności Rezolucje 1594 (2007) dot. zasady praworządności, Rezolucję 1685 (2009) dot. zarzutów politycznie umotywowanych nadużyć w wymiarze sprawiedliwości w sprawach karnych w państwach członkowskich Rady Europy, Rezolucję 2040 (2015) „Zagrożenia praworządności w państwach członkowskich Rady Europy: dochodzenie uprawnień Zgromadzenia Parlamentarnego”, Rezolucję 1703 (2010) i Rekomendację 1896 (2010) dot. korupcji wśród prawników, Rezolucję 1943 (2013) i Rekomendację 2019 (2013) dot. korupcji jako zagrożenia praworządności oraz Rezolucję 2098 (2016) i Rekomendację 2087 (2016) „Korupcja wśród prawników: pilna potrzeba wdrożenia propozycji Zgromadzenia.”
2. Zgromadzenie z niepokojem odnotowuje poważne problemy w obszarze praworządności w wielu państwach członkowskich Rady Europy. W swojej Rezolucji 2040 (2015), Zgromadzenie z żalem stwierdziło, że niektóre państwa członkowskie do tej pory nie wdrożyły szeregu rekomendacji Zgromadzenia dotyczących ochrony i wzmocnienia praworządności.
3. Zgromadzenie jest także głęboko zaniepokojone sytuacjami, jakie mają miejsce w niektórych państwach członkowskich, w których sądy krajowe są wykorzystywane do uciszania przeciwników politycznych i represjonowania osób niezgadzających się z polityką rządu.
4. Mając pełną świadomość zróżnicowania ustrojowego i kulturowego państw członkowskich, Zgromadzenie przypomina, że poszanowanie praworządności stanowi jedną z podstawowych wartości Organizacji i pozostaje w ścisłym powiązaniu z demokracją i poszanowaniem praw człowieka. Art. 6 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (STE nr 5) ugruntowuje jeden ze swoich głównych elementów – zasadę niezawisłości i bezstronności sądu. Ponadto, Rada Europy to główna organizacja międzynarodowa, która opracowała dokumenty prawne i polityczne w tym obszarze, dzięki pracy swoich organów statutowych i specjalistycznych, takich jak: Europejska Komisja na rzecz Demokracji przez Prawo (Komisja Wenecka), Grupa Państw przeciwko Korupcji (GRECO), Europejska Komisja na rzecz Efektywności Wymiaru Sprawiedliwości (CEPEJ) i Rada Konsultacyjna Sędziów Europejskich (CCJE) oraz Rada Konsultacyjna Prokuratorów Europejskich (CCPE).
5. Zgromadzenie ponownie wzywa wszystkie państwa członkowskie Rady Europy do pełnego wdrożenia zasady praworządności zgodnie z wskazanymi powyżej dokumentami Rady Europy i do dalszej współpracy ze stosownymi organami i instancjami.
6. Zgromadzenie dogłębnie zbadało sytuację w pięciu państwach członkowskich – w Bułgarii, Republice Mołdawii, Polsce, Rumunii i Turcji. Chociaż lista problemów zidentyfikowanych w tych państwach nie zawiera wszystkich problemów zidentyfikowanych w państwach członkowskich Rady Europy, Zgromadzenie jest zaniepokojone niektórymi ostatnimi wydarzeniami, które wystawiają na ryzyko poszanowanie praworządności, a zwłaszcza niezawisłość sądów i zasadę podziału władzy. W głównej mierze wynika to z tendencji do ograniczania niezawisłości sądów poprzez podejmowane próby upolitycznienia rad sądowniczych i sądów (głównie w Bułgarii, Polsce i w Turcji), odwoływanie na masową skalę sędziów i prokuratorów (Turcja) lub podejmowanie takich prób (Polska) oraz z tendencji do ograniczania władzy ustawodawczej parlamentu (Republika Mołdawii, Rumunia i Turcja). Ponadto, korupcja, która stanowi jedno z głównych wyzwań dla praworządności, pozostaje szeroko rozpowszechnionym zjawiskiem w Bułgarii, Republice Mołdawii i Rumunii.
7. Toteż Zgromadzenie wzywa władze Bułgarii do:

(…)

8. Zgromadzenie wzywa władze Republiki Mołdawii do:

(…)

9. Zgromadzenie wzywa polskie władze do:

9.1. powstrzymania się od przeprowadzenia jakiejkolwiek reformy, która naraziłaby na ryzyko poszanowanie praworządności, a w szczególności niezawisłość sądów, oraz – w tym kontekście – do powtrzymania się od nowelizacji ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa w sposób, który skutkowałby zmianą procedury powoływania sędziów na członków Rady i który ustanawiałby kontrolę polityczną nad procesem powoływania sędziów na członków;

9.2. zagwarantowania, że reforma systemu sprawiedliwości, która jest obecnie przeprowadzana, będzie zgodna ze standardami Rady Europy z zakresu praworządności, demokracji i praw człowieka oraz – w tym kontekście – do powstrzymania się od wprowadzenia przepisów prawa, które skutkowałyby wygaśnięciem kadencji sędziów będących członkami Krajowej Rady Sądowniczej w Polsce lub kadencji Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego;

9.3. pełnej współpracy z Komisją Wenecką i wprowadzenia jej rekomendacji, a zwłaszcza rekomendacji dot. składu i funkcjonowania Trybunału Konstytucyjnego.

10. Zgromadzenie zwraca się do Komisji Weneckiej o wydanie opinii na temat zgodności ustawy z dnia 12 lipca 2017 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz przedłożonych niedawno Sejmowi przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej dwóch projektów ustaw zmieniających ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa i Sądzie Najwyższym ze standardami Rady Europy z zakresu praworządności.
11. Zgromadzenie wzywa władze rumuńskie do:

(…)

12. Przypominając swoją Rezolucję 2156 (2017) dot. funkcjonowania instytucji demokratycznych w Turcji, Zgromadzenie ponownie wyraża najgłębsze zaniepokojenie zakresem działań podejmowanych na mocy stanu wyjątkowego i zmianami do Konstytucji przyjętymi przez Wielkie Zgromadzenie Narodowe w dniu 21 stycznia 2017 r. i zatwierdzonymi w drodze referendum krajowego w dniu 16 kwietnia 2017 r. Toteż, Zgromadzenie wzywa władze tureckie do:

(…)

13. Zgromadzenie przypomina swoją Rezolucję 2178 (2017) dot. wykonywania wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i wzywa wszystkie państwa członkowskie Rady Europy do pełnej realizacji wyroków Trybunału i zapewnienia politycznego pierwszeństwa tym, którzy wskazują na silną potrzebę przeprowadzenia kompleksowych reform wymiaru sprawiedliwości. Zgromadzenie z dużym rozczarowaniem przyjmuje fakt, że niektóre państwa członkowskie omawiają i wprowadzają instrumenty prawne, aby uniknąć konieczności wdrożenia orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
14. Zgromadzenie wzywa wszystkie państwa członkowskie do promowania kultury prawnej i politycznej, która sprzyja wdrożeniu zasad praworządności w zgodzie z podstawowymi zasadami zapisanymi we wszystkich standardach Rady Europy.