List Prezesa Międzynarodowego Stowarzyszenia Prawników (IBA) do Prezydenta RP

Przedkładamy list Prezesa Międzynarodowego Stowarzyszenia Prawników (IBA) pana Martina Solc do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej pana Andrzeja Dudy.

Andrzej Duda

Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej

Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej

ul. Wiejska 10

00-902 Warszawa dnia 19 lipca 2017 r.

Dotyczy: uchwalonych nowelizacji polskich ustaw o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz Prawa o ustroju sądów powszechnych

Jego Ekscelencja!

Piszę w imieniu Międzynarodowego Stowarzyszenia Prawników (International Bar Association), aby wyrazić zaniepokojenie w związku z uchwalonymi nowelizacjami polskich ustaw o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz Prawa o ustroju sądów powszechnych i potencjalnymi konsekwencjami wprowadzonych zmian dla niezależności zawodu prawniczego w Polsce. Konieczność posiadania niezależnej władzy sądowniczej i adwokatury jest postrzegana jako krytyczny aspekt demokratycznego państwa prawnego. Prawo międzynarodowe odzwierciedla tę potrzebę domagając się uniezależnienia władzy sądowniczej i adwokatury od kontroli czy wpływów ze strony władz rządowych.

Powołane w 1947 r. Międzynarodowe Stowarzyszenie Prawników jest wiodącą światową organizacją zrzeszającą prawników, adwokatury i stowarzyszenia prawnicze. Do naszego stowarzyszenia przynależy ponad 190 adwokatur i stowarzyszeń prawniczych, w tym Naczelna Rada Adwokacka i Krajowa Izba Radców Prawnych w Polsce. Posiadamy także ponad 80 000 indywidualnych członków w ponad 160 krajach. Podczas naszych dorocznych konferencji mieliśmy zaszczyt wysłuchać takich liderów światowych jak Premier Japonii Abe, Przewodniczący Komisji Europejskiej Barroso, Premier Republiki Irlandii Kenny, poprzedni Wiceprezydent Stanów Zjednoczonych Al Gore czy Dyrektor Zarządzająca Międzynarodowego Funduszu Walutowego.

W związku z nowelizacjami polskich ustaw o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz Prawa o ustroju sądów powszechnych, obawiamy się, że te nowelizacje będą skutkować naruszeniem niezależności władzy sądowniczej, a w konsekwencji zagrożą zaufaniu publicznemu do sądownictwa i adwokatury oraz praworządności w Polsce. Obawiamy się zwłaszcza nowelizacji ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa w zakresie zapisu przewidującego wygaszenie kadencji dotychczasowych członków Krajowej Rady Sądownictwa i powołania ich następców przez Sejm. Z kolei nowelizacja Prawa o ustroju sądów powszechnych rodzi obawy w zakresie istotnego zwiększenia uprawnień ministra sprawiedliwości, w tym umocowanie ministra sprawiedliwości do odwołania wszystkich prezesów sądów w Polsce w trakcie ich kadencji.

Nasze stowarzyszenie pragnie uprzejmie zwrócić uwagę Pana Prezydenta na przepisy prawa międzynarodowego i wytyczne, które wskazują na konieczność posiadania niezależnej władzy sądowniczej i adwokatury.

Zapewne ma Pan świadomość, że Zasada 2 Zasad Podstawowych Niezawisłości Sądownictwa ONZ (dalej zwanych Zasadami) stanowi, że „sądzenie spraw winno odbywać się w sposób bezstronny, (…) bez jakichkolwiek ograniczeń, wywierania niewłaściwego wpływu, zachęt, presji, gróźb lub ingerowania, bezpośredniego czy pośredniego, kogokolwiek lub z jakiejkolwiek przyczyny”.

Dodatkowo, w Zasadzie 10 Zasad zapisano, że „jakakolwiek zastosowana metoda wyboru sędziów powinna gwarantować niemożność ich powołania z niewłaściwych względów.”

Jeżeli chodzi o odwoływanie sędziów, w Zasadzie 18 Zasad przewidziano, że „sędziowie powinni być (…) odwoływani tylko z powodu niezdolności lub zachowania, które czyni ich nienadającymi się do pełnienia obowiązków sędziego.” Zasada 20 zawiera kontynuacje tych zapisów stwierdzając, że „decyzje dotyczące (…) postępowania odwoławczego podlegają niezależnej ocenie.”

Te ważne zasady zostały także zawarte w Europejskiej Karcie Statusu Sędziego (dalej zwanej Kartą). Art. 1 Karty stanowi, że „niezależność sędziego jest niezbędna do zapewnienia stosowania prawa w sposób bezstronny. Jest to nieodłączne prawo sędziego. Wszystkie instytucje i organy władzy, czy to na szczeblu krajowym czy międzynarodowym muszą respektować, chronić i bronić tej niezależności.” W art. 2 Karty poszerzono znaczenie niezależności sądów poprzez doprecyzowanie, że „sędzia z tytułu wykonywania czynności urzędnika sądowego musi być w stanie wykonywać swoje zadania w sposób wolny od wpływów społecznych, gospodarczych czy politycznych oraz niezależnie od innych sędziów i administracji sądowej.”

Nasze stowarzyszenie od zawsze kładzie duży nacisk na znaczenie niezależności sądownictwa a w swoich działaniach i programach stanowczo domaga się szanowania niezawisłości sędziów. Podejście to zostało ugruntowane poprzez przyjęcie w 1982 roku Minimalnych Standardów Niezależności Sądownictwa Międzynarodowego Stowarzyszenia Prawników, które stanowią co następuje:

3a) Uczestnictwo w procesie mianowania i awansowania sędziów przedstawicieli władzy wykonawczej lub ustawodawczej nie godzi w niezależność władzy sądowniczej, o ile zadania mianowania i awansowania sędziów spoczywają na organie władzy sądowniczej, w którym większość posiadają członkowie władzy sądowniczej i adwokatury.

4a) Władza wykonawcza może uczestniczyć w czynnościach dyscyplinujących sędziów tylko poprzez składanie zażaleń na sędziów lub wszczynanie postępowania dyscyplinarnego, natomiast nie poprzez orzekanie w tych kwestiach. Prawo do ukarania czy odwołania sędziego musi posiadać instytucja, która jest niezależna od władzy wykonawczej.

4b) Najlepiej byłoby, gdyby prawo do odwołania sędziego pozostawało w gestii trybunału sądowego.

Usilnie prosimy, aby Pan Prezydent i polski rząd uchylił rzeczone nowelizacje w celu zagwarantowania utrzymania niezależności adwokatury i ochrony praworządności w Polsce. Należy koniecznie zapewnić ochronę prawnikom przed niepożądanym wpływem, niezależnie od jego charakteru, na wykonywane przez nich obowiązki zawodowe w celu zapewnienia, że postępowanie sądowe spełnia najwyższe uznane na skalę międzynarodową standardy bezstronności i praworządności.

Pragniemy wyrazić naszą gotowość do omówienia tych obaw z przedstawicielami rządu w dowolnym terminie.

Byłbym wdzięczny, gdybym mógł otrzymać od Pana Prezydenta zapewnienie, że wskazane kwestie zostaną potraktowane jako pilne.

Z poważaniem

Martin Solc

Prezes

W załączeniu wersja w języku angielskim do pobrania: Letter from the International Bar Association