Oświadczenie CCBE na Dzień Europy 2021
Rada Adwokatur i Stowarzyszeń Prawniczych Europy (CCBE) reprezentuje adwokatury i stowarzyszenia prawnicze z 45 krajów, a za ich pośrednictwem ponad milion europejskich prawników. CCBE regularnie wypowiada się w imieniu swoich członków w kwestiach politycznych, które mają wpływ na europejskich obywateli i prawników.
Regulacja zawodu, obrona praworządności, praw człowieka i wartości demokratycznych to najważniejsze misje CCBE. Broniąc praw obywateli, prawnicy bezpośrednio promują praworządność i dlatego są kamieniem węgielnym społeczeństwa opartego na podstawowych prawach i wolnościach.
Dzień Europy obchodzony 9 maja upamiętnia datę Deklaracji Schumana, która była punktem wyjścia dla dzisiejszej Unii Europejskiej. W tym roku, tego Dnia rozpoczęła się Konferencja na temat Przyszłości Europy. CCBE z zadowoleniem przyjmuje tę inicjatywę, która pozwala wszystkim obywatelom dzielić się swoimi pomysłami i zajmować się wyzwaniami i priorytetami Europy poprzez serię debat i dyskusji.
W tym kontekście CCBE pragnie podkreślić kilka kluczowych elementów, które należy wzmocnić z korzyścią dla praw obywateli i ich zaufania do instytucji UE, a także dla przyszłości demokracji w Europie.
Praworządność
Praworządność jako „najwyższa z gwarancji”: Istnieje pilna potrzeba regularnego monitorowania rozwoju sytuacji w zakresie praworządności we wszystkich państwach członkowskich UE, dlatego też CCBE z zadowoleniem przyjmuje coroczne Sprawozdanie na temat Praworządności jako skuteczne narzędzie, które można dalej usprawniać i wykorzystywać jako mechanizm promowania kultury praworządności. W szczególności CCBE potępia wszelkie próby zagrażania i szkodzenia niezależności sądów i podkreśla w swoim oświadczeniu w sprawie Sprawozdania na temat Praworządności z 2020 r., że niezależność prawników i adwokatur jest bezwarunkowo powiązana z niezależnością innych podmiotów wymiaru sprawiedliwości, a zatem stanowi niezbędną część niezależności sądownictwa w ogóle. W związku z tym istnieje silna potrzeba wypracowania jasnego rozumienia i definicji praworządności na szczeblu UE, która wyraźnie obejmie prawników i uzna ich ważną rolę w wymiarze sprawiedliwości.
Niezależność prawników jest ważna dla właściwej obrony klientów, w tym w ich działaniach przeciwko państwu, dla ochrony prawników przed identyfikacją z ich klientami, dla budowania zaufania między prawnikami a ich klientami poprzez prawo do poufnych konsultacji z prawnikiem, w celu zachowania praworządność i wypełniania ważnej i niezastąpionej roli w zapobieganiu nadużyciom władzy. Na szczeblu UE istnieje potrzeba odpowiedniej koordynacji między instytucjami w zakresie monitorowania i rozwiązywania problemów dotyczących praworządności oraz zapewnienia, aby prawo UE rozwijało się w pełnej zgodności ze standardami praworządności.
Praworządność w czasach pandemii: Pandemia, z którą mamy dziś do czynienia, spowodowała, że wiele krajów, w tym państwa członkowskie UE, wprowadziło stan wyjątkowy lub przyznało swoim rządom specjalne uprawnienia w celu powstrzymania pandemii. CCBE zaznacza, że niezbędna jest czujność i ochrona przed nadużyciem takich uprawnień w stosunku do praw obywateli. CCBE podkreśla znaczenie wyciągania wniosków z tych wydarzeń, aby podstawowe prawa i wolności obywateli były najważniejsze – nawet w sytuacji kryzysowej. W szczególności CCBE wzywa do przypatrzenia się potencjalnym zagrożeniom, takim jak nadmierna koncentracja uprawnień w organach ścigania, brak dostępu do prawnika / wymiaru sprawiedliwości, gwarancji proceduralnych i równość stron w postępowaniach sądowych, nieprzestrzeganie domniemania niewinności, atakowanie określonych mniejszości, migrantów lub osób w trudnej sytuacji, czy też ograniczenie swobody przemieszczania się, zgromadzeń i wypowiedzi.
Prawa Człowieka
Prawnicy, gwaranci praw człowieka: Prawnicy są ucieleśnieniem praw człowieka jako jedni z głównych gwarantów podstawowych praw i wolności obywateli. Z tego samego powodu zawód prawnika może podlegać znacznej presji władzy wykonawczej i ustawodawczej, a czasem także wymiaru sprawiedliwości i podmiotów niepaństwowych. Nękanie, groźby, pozbawianie wolności, inwigilacja, utrudnianie i zabójstwa osób wykonujących zawody prawnicze nadal mają miejsce w państwach członkowskich UE i krajach kandydujących. Aby zapewnić obywatelom odpowiedni dostęp do wymiaru sprawiedliwości w celu ochrony ich podstawowych praw i wolności, konieczne jest zapewnienie prawnikom możliwości wykonywania ich zawodu w pełnej niezależności, wolności i bezpieczeństwie, bez wpływów i bez utrudnień. W tym kontekście CCBE twierdzi, że istnieje nieodparta argumentacja za ustanowieniem wiążącego instrumentu prawnego dotyczącego zawodu prawnika, w celu stworzenia warunków niezbędnych do skutecznej możliwości pociągnięcia do odpowiedzialności państw i podmiotów niepaństwowych. Aby osiągnąć ten cel, CCBE wzywa państwa członkowskie UE oraz kraje kandydujące, które są również członkami Rady Europy, do zdecydowanego wsparcia prac Rady Europy nad ewentualną przyszłą Europejską Konwencją o zawodzie prawnika.
Przystąpienie UE do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (EKPC): Od wejścia w życie traktatu lizbońskiego Unia Europejska ma prawo i możliwość przystąpienia do EKPC. W związku z tym CCBE uważa, że propagowanie praworządności, praw człowieka, wartości demokratycznych, a zwłaszcza prawa dostępu do wymiaru sprawiedliwości, zostanie w sposób istotny i kluczowy poparte poprzez przystąpienie UE do EKPC. Rzeczywiście, przystąpienie wzmocni ochronę praw człowieka poprzez umożliwienie każdej osobie fizycznej lub prawnej złożenia skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, twierdząc, że stała się ofiarą naruszenia EKPC przez UE. Dlatego CCBE oczekuje pozytywnego zakończenia trwających negocjacji między UE a Radą Europy i będzie nadal wnosić swój wkład w tym zakresie.
Współpraca sądowa
Poprawa transgranicznego dostępu do wymiaru sprawiedliwości: Działania UE w obszarze współpracy sądowej mają ogromne znaczenie dla zapewnienia egzekwowania praw obywateli i integralności rynku wewnętrznego. Współpraca sądowa w sprawach cywilnych jest niezbędna, aby zapewnić obywatelom wysoki stopień pewności prawa w sprawach transgranicznych i zagwarantować im skuteczny dostęp do wymiaru sprawiedliwości w sprawach cywilnych w sporach transgranicznych.
Współpraca sądowa w sprawach karnych, oparta na zasadzie wzajemnego uznawania wyroków i postanowień sądowych, powinna odbywać się z pełnym poszanowaniem praw podstawowych i gwarancji proceduralnych, które mają zastosowanie w praktyce. Dlatego CCBE wzywa do większego i bardziej strukturalnego zaangażowania instytucji UE reprezentujących różne zawody prawnicze w celu oceny istniejących instrumentów współpracy sądowej i wniesienia wkładu w rozwój unijnego środowiska wymiaru sprawiedliwości, które jest w stanie zapewnić każdemu sprawiedliwy proces.
Transformacja cyfrowa
E-Sprawiedliwość skoncentrowana na ludziach: CCBE uważa, że należy skoncentrować wysiłki na tym, jak cyfryzacja wymiaru sprawiedliwości („e-sprawiedliwość”) może przynieść społeczeństwu długoterminowe korzyści poprzez skupienie się na poprawie jakości wymiaru sprawiedliwości z perspektywy użytkownika. Należy zachować czujność, aby wysiłki w zakresie cyfryzacji skupiały się na poprawie jakości naszych systemów wymiaru sprawiedliwości, a nie zostały wprowadzane tylko w celu osiągnięcia wzrostu wydajności lub oszczędności kosztów. CCBE z zadowoleniem przyjmuje inicjatywy mające na celu wspieranie cyfryzacji postępowań sądowych, rozwijanie interoperacyjności różnych systemów krajowych oraz wspieranie przyjmowania nowych technologii w codziennym funkcjonowaniu systemów wymiaru sprawiedliwości. Jednak aby zapewnić poszanowanie praw do rzetelnego procesu sądowego, takie starania muszą zawsze być połączone z wystarczającymi zabezpieczeniami i procedurami rzetelnego procesu, w tym z ochroną tajemnicy zawodowej i tajemnicy zawodowej radcy prawnego/adwokata.
Zabezpieczenia te należy zapewnić we wszystkich obecnych i przyszłych inicjatywach UE dotyczących e-sprawiedliwości, takich jak cyfryzacja transgranicznych procedur sądowych, europejskie ramy sztucznej inteligencji lub system e-CODEX. W tym celu CCBE wzywa do stworzenia dialogu strukturalnego i współpracy między wszystkimi zainteresowanymi stronami wymiaru sprawiedliwości, takimi jak instytucje i agencje UE, krajowe Ministerstwa Sprawiedliwości, sędziowie, rady sądownictwa, pracownicy sądów, a zwłaszcza osoby wykonujące zawody prawnicze – prawnicy. Taki dialog mógłby uwzględniać różne wyzwania związane z cyfryzacją wymiaru sprawiedliwości i oferować niezbędne wytyczne intelektualne i etyczne – nie tylko z punktu widzenia wymiaru sprawiedliwości, ale także z punktu widzenia użytkowników i praktyków.
Migracja
Pomoc prawna z odpowiednimi zasobami, świadczona przez wykwalifikowanych prawników: Zaufanie obywateli do UE kształtowane jest również poprzez sposób, w jaki instytucje UE stawiają czoła wyzwaniom Europy. Jednym z tych wyzwań jest migracja i azyl oraz sposób, w jaki UE jest w stanie zagwarantować podstawowe prawa i wolności wszystkich osób wjeżdżających na jej terytorium, a tym samym zachować pełne poszanowanie praworządności w każdych okolicznościach, nawet w czasie kryzysu. W tym względzie CCBE uważa, że gwarancję zawartą w Karcie Praw Podstawowych Unii Europejskiej w zakresie ubiegania się o azyl w UE można zapewnić jedynie poprzez skuteczną pomoc prawną z odpowiednimi zasobami, świadczoną przez wykwalifikowanych prawników od momentu pierwszej rejestracji przez osobę ubiegającą się o azyl po przyjeździe, poprzez okres całej procedury.
W tym kontekście, jednym z ostatnich ważnych przedsięwzięć jest Nowy Pakt o Migracji i Azylu, w odniesieniu do którego CCBE przyjęła stanowiska w sprawie dwóch konkretnych wniosków, jednego w sprawie zmienionego wniosku dotyczącego Rozporządzenia ustanawiającego wspólną procedurę ubiegania się o ochronę międzynarodową w Unii, a drugiego w sprawie wniosku dotyczący Rozporządzenia wprowadzającego kontrolę przesiewową obywateli państw trzecich na granicach zewnętrznych. Ogólnie rzecz biorąc, chociaż CCBE popiera jego cel, jakim jest stworzenie bardziej sprawiedliwej i płynniejszej zharmonizowanej procedury azylowej, CCBE wyraża w szczególności obawy co do pełnego poszanowania podstawowych praw i wolności w obszarze ochrony międzynarodowej oraz gwarancji dla osób szczególnie narażonych, takich jak dzieci. W związku z tym podkreśla potrzebę zapewnienia niezbędnych gwarancji proceduralnych, na przykład dostępu do informacji, dostępu do skutecznych środków odwoławczych i ochrony sądowej, zwłaszcza poprzez skuteczny dostęp do pomocy prawnej w trakcie całej procedury.
Informacja na stronie CCBE: https://www.ccbe.eu/fileadmin/speciality_distribution/public/documents/Statements/2021/EN_NA_20210509_CCBE_Statement_for_Europe_Day_2021.pdf
