Tajemnica obrończa i zawodowa w pracach legislacyjnych nad projektem ustawy o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw

W dniach 13-14 stycznia 2016r. odbyło się posiedzenie sejmowej podkomisji, a następnie Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych, którego przedmiotem był projekt ustawy o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 154).

W posiedzeniu wzięli udział przedstawiciele KRRP, którzy, w nawiązaniu do  przygotowanych przez Ośrodek Badań Studiów i Legislacji: stanowiska z 30 grudnia 2015r. oraz opinii z 11 stycznia 2016r., dotyczących poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw, uzasadniali zgłoszone przez członków Komisji, a wynikające z negatywnej oceny projektu propozycje poprawek odnoszące się do ochrony tajemnicy zawodowej.

I

Zgodnie z projektem na postanowienie sądu w przedmiocie dopuszczalności wykorzystania w postępowaniu karnym materiałów mogących zawierać informacje stanowiące tajemnice związane z wykonywaniem zawodu lub funkcji, o których mowa w art. 180 § 2 Kodeksu postępowania karnego (czyli obejmujące tajemnicę radcowską), przysługiwałoby zażalenie jedynie prokuratorowi. Zdaniem ekspertów OBSiL KRRP legitymacja do zaskarżenia postanowienia w przedmiocie dopuszczalności wykorzystania w postępowaniu karnym materiałów mogących zawierać tajemnice radcowskie powinna przysługiwać także osobie zobowiązanej do zachowania tajemnicy zawodowej, o której mowa w art. 180 § 2 Kodeksu postępowania karnego (czyli także radcy prawnemu).

Rozwiązania zawarte w projekcie ustawy o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw dotyczące kontroli operacyjnej osób, których działalność objęta jest tajemnicą zawodową, w procedowanym kształcie budziły istotne zastrzeżenia.

Zaproponowane poprawki miały na celu wyposażenie osób zobowiązanych ustawowo do zachowania tajemnicy zawodowej, a więc pełniące szczególną rolę w społeczeństwie z uwagi na wykonywany zawód, w środek pozwalający zakwestionować w postępowaniu przed sądem wykorzystanie w postępowaniu karnym materiałów zawierających informacje stanowiące tajemnicę związaną z wykonywanym zawodem lub pełnioną funkcją, o których mowa w art. 180 § 2 Kodeksu postępowania karnego.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 30 lipca 2014 r. (sygn. akt K 23/11), który wykonać ma ustawa o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw, wskazuje, iż nie znajduje uzasadnienia zastosowanie na etapie czynności operacyjno-rozpoznawczych, standardów łagodniejszych niż te przewidziane w postępowaniu karnym. W ocenie Trybunału, z uwagi na specyfikę tych czynności, cechujących się niejawnością kontroli oraz jej ponadprocesowym charakterem, standardy te powinny być co najmniej zbieżne ze standardami zakreślonymi w przepisach kodeksu postępowania karnego, do czego zmierzają przedłożone niniejszym poprawki. Przepisy postępowania karnego wyraźnie przyznają  osobie zobowiązanej do zachowania tajemnicy zawodowej o której mowa w art. 180 § 2 Kodeksu postępowania karnego możliwość zaskarżenia postanowienia o zwolnieniu jej z zachowania tajemnicy zawodowej, a więc dwuinstancyjną kontrolę przesłanek uwzględnianych przez sąd przy wydaniu postanowienia o zwolnieniu z tajemnicy zawodowej. Kontrola ta jest także niezbędna także z uprzywilejowanego statusu komunikacji pomiędzy prawnikiem a klientem jako warunku prawidłowego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości, co niejednokrotnie podkreślał w swoim orzecznictwie Europejski Trybunał Praw Człowieka. Brak tego rozwiązania niezwykle istotnego z punktu widzenia obywateli powierzających swoje najgłębsze tajemnice dotyczące życia prywatnego w celu uzyskania pomocy ze strony przedstawicieli zawodów zaufania publicznego, uderza w podstawy wykonywania zawodu radcy prawnego i adwokata, a więc profesji prawniczych istotnych z punktu widzenia istnienia filarów demokratycznego państwa prawnego.

Komisja odrzuciła zgłoszone poprawki, które uzasadniali na posiedzeniu komisji przedstawiciele Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji KRRP, stosunkiem głosów 15 do 14.

II

Uwzględniono natomiast poprawki rządowe nawiązujące także do stanowiska Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji KRRP dotyczące ochrony tajemnicy obrończej (art. 178 Kodeksu postępowania karnego). Zmieniono wadliwie skonstruowane przepisy ustawy o Policji i innych zmienianych ustaw, które w brzmieniu zaproponowanym w pierwotnej wersji projektu takiej ochrony nie zapewniały (mimo bezwzględnego zakazu dowodowego). W świetle nowego brzmienia projektowanych przepisów materiały zawierające tajemnicę obrończą mają być niezwłocznie zniszczone przez służby wykonujące czynności operacyjno-rozpoznawcze i nie będą przekazywane do prokuratora (prokuratora wojskowego lub Prokuratora Generalnego) w celu podjęcia przez niego dalszych czynności.

Po burzliwej debacie na posiedzeniu plenarnym i odrzuceniu zgłoszonych nowych poprawek, projekt został uchwalony (234 posłów za, 213 przeciw, 3 wstrzymało się od głosu) i przekazany do Senatu RP.

Materiał OBSiL