Seminarium „Praworządność w Polsce w świetle najnowszego orzecznictwa sądów międzynarodowych”

Czy sędzia ma prawo do niezależności? Czy sędziemu wolno krytycznie odnosić się do wymiaru sprawiedliwości swojego kraju? – to główne zagadnienia poruszone w wykładzie prof. Angeliki Nußberger, byłej Wiceprezes Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, która była gościem dzisiejszego seminarium „Praworządność w Polsce w świetle najnowszego orzecznictwa sądów międzynarodowych”. Podczas spotkania odbyła się również prezentacja książki pt. „Problem praworządności w Polsce w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE (2021)” – tom II.

Wydarzenie zostało zorganizowane przez Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej, Krajową Izbę Radców Prawnych i Wydział Prawa Uniwersytetu SWPS w Warszawie. Otworzyli je Wiceprezes KRRP Michał Korwek, Przewodniczący Komisji Praw Człowieka KRRP, Mirosław Wróblewski oraz Dyrektor Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce dr Marzenna Guz Vetter.

– Tematyka, o której będziemy dziś rozmawiać jest niezwykle istotna, rodzi wiele problemów dla nas prawników, ale też nie zdajemy sobie sprawy z tego, ile nam jeszcze w przyszłości tych problemów może stworzyć – powiedział podczas otwarcia wydarzenia Wiceprezes KRRP Michał Korwek. Przypomniał również, że to właśnie 10 grudnia obchodzimy Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka.

Przewodniczący Komisji Praw Człowieka przy KRRP Mirosław Wróblewski odniósł się również do książki „Problem praworządności w Polsce w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE (2021)”, której w dniu dzisiejszym odbyła się prezentacja, że jest to już kolejna publikacja.

Podczas spotkania zaszczyciła swoją obecnością dotychczasowa Zastępczyni Rzecznika Praw Obywatelskich dr Hanna Machińska.

– W imieniu samorządu radców prawnych, Krajowej Rady Radców Prawnych, Prezesa Krajowej Rady Radców Prawnych Włodzimierza Chróścika chcielibyśmy podziękować Pani Rzecznik za to co robi i co będzie robić. Jesteśmy pełni szacunku dla tej działalności. Mamy nadzieję, że będziemy dalej współpracować, zarówno w kwestiach dotyczących wymiaru sprawiedliwości, jak również walki z dyskryminacją niektórych grup społecznych – podkreślił Wiceprezes KRRP Michał Korwek.

Dr Hanna Machińska dziękując zaznaczyła, że jest to dla niej wielka niespodzianka w ten szczególny dzień, Międzynarodowy dzień Praw Człowieka, który jest szalenie symboliczny.

– Wydaje nam się, że prawa człowieka powinny być u nas już mocno ugruntowane, tymczasem życie pokazuje, że wiele mamy jeszcze do zrobienia. W tym miejscu, gdzie mogłam być, bardzo dużo zawdzięczam prof. Adamowi Bodnarowi i prof. Mirosławowi Wyrzykowskiemu. Będę wspominała ten czas jako ten, w którym pokazywaliśmy skuteczność naszych różnych poczynań. To nie była praca, to była wielka misja – podkreśliła.

Głos podczas spotkania zabrała Dyrektor Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce dr Marzenna Guz Vetter, która wyraziła nadzieję, że dojdzie do usprawnienia kwestii dotyczącej niezawisłości praworządności w Polsce. – Ta publikacja (red. „Problem praworządności w Polsce w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE (2021)”) jest dedykowana w tym roku prof. Adamowi Bodnarowi – dodała. Dr Marzenna Guz Vetter podziękowała zarówno prof. Adamowi Bodnarowi, jak również dr Hannie Machińskiej za dbanie o to, by cały kraj nie był postrzegany w kontekście braku praworządności.

Pierwszą część spotkania zwieńczył wykład prof. Angeliki Nußberger, byłej Wiceprezes Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, pt. „From Kudeshkina to Juszczyszyn – Rule of Law in the Jurisprudence of the European Court of Human Rights”. Przemówienie dotyczyło tego, w jaki sposób rozwija się koncepcja praworządności w orzecznictwie ETPCz.

Gościa specjalnego dzisiejszego wydarzenia przedstawił były Rzecznik Praw Obywatelskich, który zwrócił uwagę, iż prof. Angelika Nußberger od lat jest związana z Uniwersytetem w Kolonii, gdzie obecnie prowadzi Akademię Europejskiego Prawa Praw Człowieka. Była sędzią ETPCz, orzekała m.in. w sprawie zbrodni katyńskiej. Jest członkinią Komisji Weneckiej, a także bardzo blisko współpracuje z OBWE. Dzięki tej współpracy niedawno przygotowała fundamentalny raport na temat kondycji społeczeństwa obywatelskiego i wszystkich zmian dotyczących społeczeństwa obywatelskiego Federacji Rosyjskiej.

Prof. Angelika Nußberger podkreśliła podczas swojego wystąpienia, że każdy ma prawo do tego, aby być sądzonym przez niezależnego sędziego. Była Wiceprezes ETPCz podjęła się w swoim wykładzie również analizy kwestii, czy sędzia ma prawo do niezależności. Prof. Nußberger przytoczyła sprawy dotyczące sędzi Olgi Kudeshkiny przeciwko Rosji czy sędziego Pawła Juszczyszyna przeciwko Polsce. Zwróciła również uwagę na fakt, iż prawo sędziego do bycia niezależnym nie jest czymś, co jasno wynika z konwencji. Członkini Komisji Weneckiej pochyliła się również nad zagadnieniem, czy sędziemu wolno krytycznie odnosić się do wymiaru sprawiedliwości swojego kraju.

Obecny podczas wydarzenia prof. Mirosław Wyrzykowski zaznaczył, że zarówno Komisja Europejska, jak i Europejski Trybunał Sprawiedliwości, Trybunał Praw Człowieka w Strassburgu potrzebowały czasu, aby zrozumieć, że analiza jednego przepisu, który wydaje się być naruszeniem Konstytucji czy norm konwencyjnych nie wystarczy, żeby zrozumieć, jaką rolę ten przepis odgrywa w całym systemie prawa.

– Musiało minąć bardzo dużo czasu, aby prawnicy europejscy zrozumieli, że ten świat, w którym oni funkcjonowali, te kryteria rozumowań prawniczych, które dla nich były standardem, wcale nie jest tym światem, w którym tworzone było od 2015 r. prawo w Polsce. Szczególnie to, które dotyczyło mechanizmu funkcjonowania państwa i praw człowieka – dodał prof. Wyrzykowski.

W drugiej części spotkania odbyła się prezentacja i wręczenie prof. Adamowi Bodnarowi, któremu publikacja została dedykowana, książki „Problem praworządności w Polsce w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE (2021)”. Wzięli w niej udział m.in. prof. Jan Barcz, prof. Agnieszka Grzelak, Rafał Szyndlauer. Moderatorem tej części spotkania był dr Filip Skawiński, Zastępca Kierownika Sekcji Politycznej Przedstawicielstwa KE w Polsce.

Publikacja „Problem praworządności w Polsce w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE (2021)” jest kontynuacją projektu, którego pierwsza część została opublikowana na początku 2018 r. – „Wniosek Komisji Europejskiej w sprawie wszczęcia w stosunku do Polski procedury art. 7 TUE. Ramy prawno-polityczne (Warszawa 2018)”.

Jak podkreślił prof. Adam Bodnar po otrzymaniu dedykacji, Rzecznik Praw Obywatelskich to funkcja sternika, który płynie w określonym kierunku, ze składem w postaci 300 osób. – To jest praca zespołowa, dlatego odbieram to dzisiejsze wyróżnienie jako docenienie pracy zespołowej biura Rzecznika Praw Obywatelskich – dodał.

Były Rzecznik Praw Obywatelskich podziękował za zaangażowanie w prace zespołu zajmującego się kwestią praworządności, m.in. prof. Agnieszce Grzelak, Mirosławowi Wróblewskiemu, Marcinowi Malecce, dr. Marcinowi Mrowickiemu i prof. Maciejowi Taborowskiemu.

Wydarzenie odbyło się 10 grudnia w formule hybrydowej, w siedzibie Krajowej Izby Radców Prawnych oraz online.