Sprawozdanie z konferencji „Inwigilacja dwa lata później”
24 września 2018 r. odbyła się w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich konferencja dotycząca inwigilacji. Uczestniczył w niej skarżący w słynnej sprawie dotyczącej inwigilacji przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka Roman Sacharow (Zakharov v. Rosji, skarga nr 47143/06).
Roman Sacharow, dziennikarz, w 2015 r. wygrał przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka sprawę przeciwko Rosji (skarga nr 47143/06) dotyczącą użycia systemu informatycznego SORM Federalnej Służby Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej do podsłuchiwania rozmów i przechwytywania korespondencji elektronicznej.
W pierwszej części spotkania adw. Marcin Mrowicki z Biura RPO przedstawił skrót stanu faktycznego oraz najważniejsze kwestie podniesione przez ETPCz w wyroku. Następnie Roman Sacharow odpowiadał na pytania Rzecznika Praw Obywatelskich dr Adama Bodnara odnośnie sytuacji w Rosji w chwili, gdy zdecydował się na złożenie swojej skargi, o tym, jak przebiegały prace nad jej złożeniem, jakie represje spotykały go, gdy sprawa była rozpoznawana przez Trybunał. R. Sacharow podkreślił, że duże wsparcie w toku postępowania zarówno przed organami sądowymi w kraju, jak i przed ETPCz udzielili mu prawnicy i organizacje pozarządowe. Doceniał też informacje medialne, które za sprawą prasy biznesowej ukazywały się w Rosji. Gdy w dniu 4 grudnia 2015 roku Trybunał ogłosił swój wyrok stwierdzający naruszenie art. 8 EKPCz, skarżący, został zwolniony z pracy i tym samym zmuszony został do opuszczenia kraju. Wyrok nie został nigdy wykonany. Znamiennym jest, że tego samego dnia, gdy ogłaszano wyrok ETPCz prezydent Putin podpisał nowe prawo dające pierwszeństwo konstytucji rosyjskiej nad prawem międzynarodowym, jeśli wymaga tego „ochrona interesu Rosji”.
W drugiej części spotkania odbył się panel dyskusyjny nt. polskich regulacji prawnych dotyczących możliwych przypadków inwigilacji i stanowiska RPO w sprawach nowelizacji ustaw o Policji i tzw. Ustawy antyterrorystycznej. Panel prowadził Mirosław Wróblewski, dyrektor Zespołu Prawa Konstytucyjnego i Europejskiego w Biurze RPO, a dyskutowali w nim adw. Marcin Mrowicki z Biura RPO, dr Barbara Grabowska-Moroz z HFPCz oraz Wojciech Klicki z Fundacji Panoptykon.
Zarówno podczas pierwszej, jak i drugiej części spotkania publiczność miała możliwość zadawania pytań uczestnikom. Zadając pytanie Romanowi Sacharowowi, czy w toku sporządzania skargi do ETPCz, lub w czasie tego postępowania jego prawnicy zgłaszali mu, że podejrzewają, że są inwigilowani, stwierdził, że oficjalnie nie. Podkreślił jednak, że kontaktując się w Rosji z prawnikami dopisują oni w mailach klauzulę wskazującą na to, że dana wymiana korespondencji jest objęta tajemnicą adwokacką, co być może zniechęca władze do wykorzystywania tych informacji. Uczestnicy drugiego panelu zapytani, czy otrzymują zgłoszenia lub sygnały od osób, które w Polsce czują lub podejrzewają, że są inwigilowane, potwierdzili, że tak, choć nie potwierdzili, że prowadzone są przez nich jakiekolwiek postępowania w tym zakresie.
Konferencja była nagrywana i Biuro RPO poinformowało, że w niedługim czasie całość spotkania będzie można zobaczyć w wersji wideo. Na stronach www RPO opublikowano już sprawozdanie z konferencji wraz z prezentacjami.
r.pr. Agata Bzdyń