Stanowisko Komisji Praw Człowieka KRRP z dnia 14 czerwca 2021 roku w sprawie sytuacji prawników białoruskich prześladowanych na Białorusi

Komisja Praw Człowieka Krajowej Rady Radców Prawnych z głębokim zaniepokojeniem przyjęła informację o aresztowaniu w dniu 20 maja 2022 r. kolejnego adwokata białoruskiego, który wyraził sprzeciw wobec polityki władz białoruskich – mec. Aleksandra Danilewicza. Aleksander Danilewicz jest doktorem nauk prawnych, utytułowanym białoruskim adwokatem, arbitrem w Trybunale Arbitrażowym ds. Sportu w Lozannie i byłym członkiem Komisji Dyscyplinarnej Rugby Europe.

Obecnie Aleksander Danilewicz jest przetrzymywany w areszcie śledczym białoruskiego KGB, tzw. areszcie Americana, przeznaczonym dla osób zatrzymanych z powodów politycznych, szczególnie niewygodnych dla władz białoruskich. Po sfałszowanych wyborach prezydenckich w 2020 roku i przemocy stosowanej przez władze białoruskie wobec protestujących pokojowo obywateli Aleksander Danilewicz podjął aktywną działalność obywatelską. W szczególności został on pełnomocnikiem liderów ruchu na rzecz białoruskiego sportu wolnego od dyskryminacji i łamania praw człowieka.

Po ataku Rosji na Ukrainę Aleksander Danilewicz zainicjował antywojenną deklarację środowiska białoruskich adwokatów. W rezultacie Białoruska Izba Adwokacka wszczęła dochodzenie dyscyplinarne i udzieliła mu nagany za tę inicjatywę. Białoruski Uniwersytet Państwowy, na którym Aleksander był wykładowcą, rozwiązał z nim także umowę o pracę z tego samego powodu. Następnie został on aresztowany.

Podkreślenia wymaga, że nie ma żadnych oficjalnych doniesień na temat przyczyn zatrzymania i postawionych zarzutów, co stanowi powtórzenie sytuacji innych opozycyjnych prawników białoruskich prześladowanych dotychczas przez reżim. Osoby te są torturowane, funkcjonariusze KGB znęcają się nad nimi, nie mają oni dostępu do obrońcy, ani rzetelnej informacji o swojej sytuacji procesowej, mimomimo że prawo do obrony jest jednym z fundamentalnych praw człowieka i jako takie znajduje swoje odzwierciedlenie w aktach prawa międzynarodowego. Także Kodeks postępowania karnego Republiki Białorusi w art. 43 ustanawia szereg gwarancji procesowych, których spełnienie zapewnić ma sprawiedliwy i bezstronny proces sądowy, m.in. wskazuje, że oskarżony ma prawo do obrony, a organ prowadzący postępowanie karne jest obowiązany zapewnić oskarżonemu skorzystanie z tego prawa. Osoba ma także prawo wiedzieć, o co jest oskarżona, a w przypadku zastosowania środka zapobiegawczego w postaci aresztu – do widzenia się z obrońcą. Dodatkowo, organy ścigania powinny zapewnić osobie zatrzymanej/oskarżonej możliwość swobodnego komunikowania się ze swoim obrońcą, prywatnie i poufnie, bez ograniczania liczby i czasu trwania rozmów.

Środowisko opozycjonistów białoruskich stwierdza jednoznacznie, iż aresztowanie Aleksandra Danilewicza jest kolejnym przykładem nadużycia władzy wobec prawników białoruskich o aktywnej postawie obywatelskiej, takich jak np. Ilya Salei, Maksim Znak czy Ludmila Kazak. Te same prześladowania spotykają wszystkich białoruskich adwokatów, którzy mają odwagę potępić głośno politykę reżimu i łamanie przez reżim praw człowieka. Należy oczekiwać, iż osoby takie zostaną zwolnione z aresztu, a ich prawa będą respektowane.

Samorząd radców prawnych wspiera wszystkich prawników białoruskich, którzy zostali aresztowani lub pozbawieni prawa do wykonywania zawodu we własnym kraju z uwagi na to, iż wspierali opozycjonistów białoruskich czy też stawali się obrońcami osób protestujących pokojowo w sierpniu 2020 r. i następnych miesiącach.