Wideospotkanie Krajowej Rady Radców Prawnych

O kontroli konstytucyjności rozporządzeń regulujących wynagrodzenia i stawki radców prawnych w kontekście orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, niekonstytucyjności stawek  radców z urzędu, projekcie ustawy o zmianie ustawy o  nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej oraz niektórych innych ustaw, a także postępowaniu toczącym się przed Sądem Najwyższym w związku ze skargą Ministra Sprawiedliwości w sprawie Regulaminu wykonywania zawodu radcy prawnego dyskutowano podczas wideospotkania Krajowej Rady Radców Prawnych, które odbyło się 12 maja br.

Stosowany od lat model wynagradzania radców prawnych z urzędu, zakładający istotne różnicowanie ich stawek ze stawkami pełnomocników z wyboru po raz kolejny stał się przedmiotem dyskusji Krajowej Rady Radców Prawnych.

– Samorząd radcowski wielokrotnie podnosił w trwającej od lat debacie publicznej, że stawki radców prawnych ustanowionych z urzędu są nie tylko niskie, ale i rażąco niesprawiedliwe. Okoliczności te niejednokrotnie doprowadzają do sytuacji, w której przyznane wynagrodzenie nie pokrywa nawet kosztów ponoszonych przez radcę w związku z prowadzeniem sprawy. Wynagrodzenie te więc nie tylko nie stanowi wynagrodzenia stanowiącego dochód, ale doprowadza również do przeniesienia ciężaru  finansowego za prowadzenie sprawy na pełnomocnika – podkreślał Prezes Krajowej Rady Radców Prawnych Włodzimierz Chróścik. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 kwietnia 2023 r. ponownie stwierdzające niekonstytucyjność przepisów rozporządzenia Ministerstwa Sprawiedliwość z 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu stało się dodatkowym bodźcem skłaniającym do debaty w celu wypracowania stosownych rozwiązań. Radcowie prawni niezależnie czy ustanowieni z urzędu czy powołani z wyboru stanowią grupę podmiotów podobnych, tym samym różnicowanie ich stawek nie ma żadnego uzasadnienia konstytucyjnego – dodał.

W toku debaty Krajowej Rady Radców Prawnych podkreślano również, że na kanwie ostatnich rozstrzygnięć korekta stawek wynagrodzeń pełnomocników z urzędu jest obligatoryjna. Spektrum podejmowanych przez radców prawnych czynności w związku z prowadzeniem spraw klientów, nakład pracy i poświęcony czas na przygotowanie się do prowadzenia często zawiłych spraw przy tak niskim wynagrodzeniu zdecydowanie skłaniają do pogłębionej debaty i zaistnienia zmian w tym obszarze.

Istotnym punktem spotkania Krajowej Rady Radców Prawnych była kwestia toczącego się postępowania przed Sądem Najwyższym w związku ze skargą Ministra Sprawiedliwości w sprawie Regulaminu wykonywania zawodu radcy prawnego. Minister kwestionuje dopuszczalność przetwarzania przez radców prawnych danych klientów w związku z udzielaniem nieodpłatnej pomocy prawnej, w szczególności w celu zbadania konfliktu interesów (rejestr klientów) oraz obowiązek zabezpieczenia tajemnicy zawodowej poprzez  zobowiązanie osoby współpracującej z radcą prawnym do zachowania poufności informacji objętych tajemnicą zawodową – posługując się argumentem, że udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej jest anonimowe, więc nie występują tu kwestie możliwości powstania konfliktu interesów czy naruszenia tajemnicy zawodowej. Krajowa Rada Radców Prawnych nie zgadzając się z tym stanowiskiem złożyła odpowiedź na skargę Ministra.

Finalnie, w szczególności w aspekcie konsekwencji dla członków samorządu radców prawnych, szczegółowo omówiony został opublikowany kilka dni wcześniej rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o  nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej oraz niektórych innych ustaw.