„Radcy prawni a innowacyjność. Nowe formy wykonywania zawodu, wyzwania przy współpracy z partnerami, konkurowanie wynagrodzeniem” – podsumowanie webinaru

Za nami już trzecie spotkanie z cyklu „Zawód z zasadami”, podczas których Prezes KRRP Włodzimierz Chróścik rozmawia z zaproszonymi ekspertami o kwestiach etyki i wykonywania zawodu radcy prawnego. Dyskusja 25 maja dotyczyła zagadnień takich jak: nowe formy wykonywania zawodu, alternatywne struktury biznesowe czy konkurowanie wynagrodzeniem.

W dyskusji transmitowanej na platformie Zoom udział wzięli: r.pr. dr Piotr Skorupa (OIRP w Warszawie), dr Paweł Skuczyński (WPiA UW), r.pr. dr hab. Bogusław Sołtys, prof. UWr (OIRP we Wrocławiu), r.pr. Marta Stryjek (OIRP w Warszawie) oraz r.pr. Justyna Wojdyło (OIRP w Rzeszowie). Webinar śledziło ok. 100 uczestników.

Na wstępie Prezes KRRP Włodzimierz Chróścik przedstawił tematykę spotkania, przywitał zaproszonych gości i oddał głos r.pr. Sławomirowi Ciupie, który opowiedział o wynikach konsultacji na temat zasad wykonywania zawodu i etyki radców prawnych, zwracając uwagę na najistotniejsze zagadnienia wskazywane przez uczestników przeprowadzonej dyskusji.

Spośród zaproszonych ekspertów jako pierwszy zabrał głos r.pr. dr Piotr Skorupa, który przedstawił problematykę alternatywnych struktur biznesowych w odniesieniu do wykonywania zawodu radcy prawnego oraz ich relacji do zasad etyki. Ekspert zwrócił uwagę na uregulowania w innych państwach, w tym w krajach o tradycji common law, przyjmując perspektywę ekonomiki wykonywania zawodu. Zwrócił uwagę na to, że rozwiązania zagraniczne mają na względzie z jednej strony poszanowanie zasad etyki zawodu prawnika, a z drugiej respektują swobodę działalności gospodarczej i ograniczają tendencję do zamykania dostępu do zawodu. Zauważył, że krajowe regulacje nie przystają do tego, co powszechnie określa się „alternatywnymi strukturami biznesowymi”, przytaczając przykład tzw. kancelarii odszkodowawczych, w których zasady nadzoru właścicielskiego i dążenie do maksymalizacji rentowności mogą mieć negatywny wpływ na niezależność radców prawnych, wykonywanie przez nich zawodu w zgodzie z zasadami etyki oraz lojalność wobec klientów. Przypomniał, że usługi prawnicze „nie istnieją same dla siebie”, lecz są osadzone w ramach sprawowania wymiaru sprawiedliwości i powinny uwzględniać społeczną percepcję tych usług. Omówił ponadto europejskie rozwiązania dotyczące ubezpieczenia ochrony prawnej. W kwestii zasad etyki radców prawnych wyraził opinię, że w jego ocenie te regulacje powinny umożliwiać radcom prawnym w większym stopniu konkurowanie z alternatywnymi strukturami biznesowymi, przy czym zwrócił uwagę na konieczność zachowania podstawowych wartości wykonywania zawodu.

Następnie r.pr. Justyna Wojdyło przedstawiła perspektywę radców prawnych, którzy dopiero zaczęli swoją praktykę. W tym względzie wskazała, że współpraca radców prawnych z tzw. kancelariami odszkodowawczymi, pomimo schematyczności świadczenia usług, jest często jedynym wyborem dla młodych radców prawnych poszukujących możliwości zarobku. Zwróciła uwagę na sytuację osób, które nie mogą pozwolić sobie na opłacenie pomocy prawnej i wynikające z tego ryzyka dla kształtowania wynagrodzeń.

Doktor Paweł Skuczyński omówił zagadnienie rynku usług prawniczych w Polsce i przedstawił dwa scenariusze jego rozwoju. Z jednej strony widać tendencję do ich „platformizacji” czy „utowarowienia”, czyli modelowania oferty w kierunku usług znanych z ekonomii współdzielenia, a z drugiej wskazał na ryzyko ich monopolizacji w kierunku znanym z instytucji finansowych. Zwrócił uwagę na ryzyka wynikające ze zmian na rynku usług prawniczych, w tym ich anonimizację, masowość i krótkotrwałość, na zasady etyki radców prawnych i relacje z klientami. W odniesieniu do propozycji zmiany zasad etyki zajął umiarkowane stanowisko, akcentując konieczność dostosowania się radców prawnych do zmieniających się zasad rynku i tworzenia nowych form wykonywania zawodu. Odnosząc się do kwestii kształtowania wynagrodzenia, w tym tzw. success fee, przedstawił obowiązujące rozwiązania w kraju i na świecie oraz omówił ograniczenia wynikające z zasad wykonywania zawodu. Stwierdził, że przepisy dotyczące success fee są podatne na obejście, uznając jednak, że pożądana jest ich liberalizacja. Zaproponował dopuszczenie success fee z ustawowym ograniczeniem maksymalnego wynagrodzenia.

Następnie r.pr. prof. Bogusław Sołtys zauważył, że mnogość problemów, jakie wynikają ze zmian na rynku usług prawnych wymaga zmian ustawowych, zwracając uwagę na trudność w rozdzieleniu rynku regulowanego, na którym obecność radcy prawnego jest wymagana, od rynku nieregulowanego, gdzie każdy może świadczyć usługi prawnicze oraz proponując podjęcie inicjatywy mającej na celu zmianę ustawy o radcach prawnych. Opowiedział się za liberalizacją form wykonywania zawodu, przy czym wskazał na konieczność nadzoru ze strony samorządu. Uznał, popierając swój pogląd przykładami z zagranicy, że w przyszłości członami samorządu radcowskiego powinny być również osoby prawne. Jego zdaniem radcy prawni na zasadzie „samokontroli” powinni powstrzymywać się od prowadzenia działalności, które generują ryzyko.

W kolejnej części r.pr. Marta Stryjek omówiła problematykę odpowiedzialności dyscyplinarnej radców prawnych współpracujących z alternatywnymi strukturami biznesowymi, wskazując na „skrajnie niekorzystne” warunki współpracy związane m.in. z zaufaniem do klienta, konfliktem interesów czy kształtowaniem wynagrodzenia. Ponadto przedstawiła przegląd spraw dyscyplinarnych związanych z rozliczeniem z klientami, wskazując na konieczność precyzyjnego kształtowania umów z osobami poszukującymi pomocy prawnej.

Zaproszeni eksperci odpowiadali również na liczne pytania od uczestników webinaru.

To już trzecie spotkanie z cyklu „Zawód z zasadami”. Odbywają się one w ramach konsultacji nad planowanymi zmianami zasad etyki, regulaminu wykonywania zawodu radcy prawnego i zasad przeprowadzania wyborów do organów samorządu. Cykl „Zawód z zasadami” stanowi również jeden z elementów tegorocznych obchodów jubileuszu 40-lecia samorządu radców prawnych. Poruszone podczas spotkań tematy staną się m.in. przedmiotem obrad Nadzwyczajnego Krajowego Zjazdu zaplanowanego na 6–8 lipca br.

Kolejny webinar z cyklu „Zawód z zasadami” odbędzie się już 1 czerwca. Tym razem dyskusja będzie się toczyć wokół tematu „Radcy prawni i ich partnerzy. Relacje z klientami, sądami i organami administracji publicznej, stosunki koleżeńskie i zaangażowanie w działania samorządu”. Zaproszeni eksperci będą dyskutować m.in. o etycznych aspektach utrzymywania relacji z klientem, relacjach koleżeńskich lub konkurencyjnych z innym radcami prawnymi.