Stanowisko Komisji Praw Człowieka KRRP z 28 maja 2021 roku w sprawie pozbawienia prawa do obrony białoruskiego opozycjonisty Ramana Pratasiewicza

Komisja Praw Człowieka z głębokim zaniepokojeniem przyjęła informację o aresztowaniu opozycjonisty białoruskiego Ramana Pratasiewicza oraz jego partnerki, studentki Europejskiego Uniwersytetu Humanistycznego – Sofii Sapiegi, które miało miejsce 23 maja 2021 r. na lotnisku w Mińsku. Do aresztowania doszło w wyniku bezprawnego wymuszenia lądowania samolotu pasażerskiego relacji Ateny-Wilno, przemieszczającego się w białoruskiej strefie powietrznej.

Komisja wskazuje, że jest to bezprecedensowy akt terroru, za który uważa się m.in. uprowadzenie samolotu. Aktu tego dopuściły się władze białoruskie wobec przeciwnika politycznego, narażając przy tym życie i zdrowie pozostałych pasażerów feralnego lotu oraz bezprawnie pozbawiając te osoby wolności na czas zatrzymania samolotu na lotnisku w Mińsku.

Media donoszą także, iż w dniu 25 maja 2021 r. do Ramana Pratasiewicza, przebywającego w areszcie, próbowała dostać się jego adwokatka Inesa Ałenskaja, która nie została do niego dopuszczona. Adwokatka oświadczyła, iż nie uzasadniono w żaden sposób, z jakiego powodu nie może się ona spotkać ze swoim klientem. Jednocześnie, w mediach społecznościowych pojawiło się nagranie, na którym Raman Pratasiewicz przyznaje się do organizowania zamieszek w Mińsku, a jego partnerka – Sofia Sapiega – m.in. do ujawnienia danych funkcjonariuszy OMON poprzez ich publikację w tzw. Czarnej Księdze. Rodziny aresztowanych osób oraz pozostali opozycjoniści białoruscy nie mają wątpliwości, iż w obu przypadkach oświadczenia zostały wymuszone z użyciem przemocy, tym bardziej, iż na twarzy Ramana Pratasiewicza widać skrzętnie ukryte ślady pobicia a na szyi ślad podduszenia. Niedopuszczenie do niego jego obrończyni jest więc tym bardziej niepokojące.

Podkreślenia wymaga, że prawo do obrony jest jednym z fundamentalnych praw człowieka i jako takie znajduje swoje odzwierciedlenie w aktach prawa międzynarodowego. Prawo to jest związane z prawem do informacji procesowej oraz do dysponowania odpowiednim czasem do przygotowania obrony, jako gwarantującymi możliwość podjęcia realnej obrony, a także prawem do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia sprawy przez właściwy, niezależny i bezstronny sąd. W szczególności prawa te są gwarantowane w art. 14 Międzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych oraz art. 6 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

Także Kodeks postępowania karnego Republiki Białorusi w art. 43 ustanawia szereg gwarancji procesowych, których spełnienie zapewnić ma sprawiedliwy i bezstronny proces sądowy, m.in. wskazuje, że oskarżony ma prawo do obrony, a organ prowadzący postępowanie karne jest obowiązany zapewnić oskarżonemu skorzystanie z tego prawa. Osoba ma także prawo wiedzieć o co jest oskarżona, a w przypadku zastosowania środka zapobiegawczego w postaci aresztu – do widzenia się z obrońcą.  Dodatkowo, organy ścigania powinny zapewnić osobie zatrzymanej/oskarżonej możliwość swobodnego komunikowania się ze swoim obrońcą, prywatnie i poufnie, bez ograniczania liczby i czasu trwania rozmów.

Komisja potępia zachowanie białoruskich władz, w tym organów ścigania, które kolejny raz pokazują, iż nie szanują fundamentalnych praw człowieka, w tym tych, które same zagwarantowały swoim obywatelom w aktach prawnych obowiązujących na terytorium Republiki Białorusi.