Stanowisko Komisji Praw Człowieka przy Krajowej Radzie Radców Prawnych w sprawie zapowiedzi wypowiedzenia Konwencji Rady Europy z dnia 11.04.2011 r. o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej (dalej „Konwencja stambulska”)
Komisja Praw Człowieka przy Krajowej Rady Radców Prawnych apeluje o zaniechanie przez władze Rzeczpospolitej Polskiej działań, które miałyby prowadzić do wypowiedzenia przez Polskę Konwencji stambulskiej.
Konwencja stambulska jest najbardziej zaawansowaną umową międzynarodową zajmującą się tak istotnym naruszeniem praw człowieka, jakim jest przemoc wobec kobiet i przemoc domowa. W swoich regulacjach przyjmuje zasadę całkowitego braku akceptacji dla jakiejkolwiek formy tego typu przemocy (art. 2). Stanowi fundamentalny akt prawny nakierowany na uczynienie społeczeństw i rodzin europejskich bezpieczniejszymi.
Konwencja zawiera zapisy stanowiące o konieczności zwiększenia efektywności ochrony instytucjonalnej ofiar przemocy, dążenia do zapewnienia skutecznego ścigania sprawców takich czynów oraz wzywa państwa-strony do czynnego zapewnienia większej równości między kobietami i mężczyznami. Uwzględniając dramatyczne, udokumentowane doświadczenia wielu ofiar Konwencja ustanawia rozbudowany katalog przestępstw związanych z przemocą. Wśród nich m.in. wymuszone małżeństwo, nękanie (stalking), przymusowa aborcja i sterylizacja, genitalne okaleczanie kobiet (art. 33 i nast.). Zobowiązuje państwa-strony, aby takie czyny traktowały jako szczególnie motywowane przemocą, związaną z płcią lub sytuacją domową, a nie np. jako standardowe uszkodzenie ciała.
Konwencja stambulska jest pierwszą umową międzynarodową, zawierającą społeczną definicję płci (art. 3 lit. c). Uznaje istnienie nie tylko płci biologicznej, ale także płci w znaczeniu roli i zachowań społecznych. W tym kontekście Konwencja chroni osoby, które z racji wykonywanego zawodu lub zadań domowych, są szczególnie narażone na pokrzywdzenie, a więc także mężczyzn.
Regulacje Konwencji są w pełni spójne z polskim porządkiem prawnym. Konstytucja RP stanowi, że wszyscy ludzie są równi wobec prawa, zakazuje dyskryminacji ze względu na płeć, a także gwarantuje prawo do rzetelnego procesu sądowego. Biorąc pod uwagę publikowane statystyki, kobiety i inne ofiary przemocy domowej nie są chronione w sposób wystarczający i w pełni efektywny. Każdy akt, który w tym zakresie daje możliwość szerszej ochrony tych praw, powinien być utrzymywany w porządku prawnym RP w jak najlepiej pojętym interesie jej obywateli.
Konwencja stambulska nie wiąże przyczyn przemocy wobec kobiet i przemocy domowej z jakąkolwiek religią (wyznaniem). Stanowi jedynie, że przemoc nie może być usprawiedliwiana żadnymi względami, w tym odwołaniem do kultury, zwyczajów, religii, tradycji lub „honoru” (art. 12 ust. 5). Konwencja nie stanowi zagrożenia dla jakiegokolwiek wyznania lub religii, dopóki wynikające z nich zasady nie stanowią uzasadnienia dla przemocy.
Polska, podpisując szereg traktatów międzynarodowych zobligowała się m.in. do czynienia wszystkiego dla dobra swoich obywateli, a w tym do przestrzegania ratyfikowanych umów międzynarodowych (Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, Konwencji o Prawach Dziecka oraz Konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet). Wypowiedzenie Konwencji stambulskiej będzie dla Rzeczypospolitej Polskiej uszczerbkiem wizerunkowym na arenie międzynarodowej. Postawi pod znakiem zapytania rzetelność Polski jako partnera międzynarodowego, a także jej miejsce w gronie państw o wysokim poziomie cywilizacyjnym.
Mając na uwadze rolę i wartość Konwencji stambulskiej w systemie ochrony praw kobiet i innych ofiar przemocy domowej, Komisja Praw Człowieka przy Krajowej Rady Radców Prawnych wyraża oczekiwanie, że Konwencja nie zostanie wypowiedziana.
Przewodnicząca Komisji Praw Człowieka
przy Krajowej Radzie Radców Prawnych
Magdalena Witkowska