Zbiór Stanowisk Komisji Etyki i Wykonywania Zawodu

ZBIÓR STANOWISK KOMISJI ETYKI I WYKONYWANIA ZAWODU KRAJOWEJ RADY RADCÓW PRAWNYCH. CZĘŚĆ I

Anonimizacja Stanowisk:
r.pr. Anna Grudzińska
Ośrodek Badań Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych

Redakcja:
r.pr. Grzegorz Wyszogrodzki
Komisja Etyki i Wykonywania Zawodu
Krajowej Rady Radców Prawnych

Krajowa Izba Radców Prawnych
Komisja Etyki i Wykonywania Zawodu Krajowej Rady Radców Prawnych
Warszawa 2018

WSTĘP

Celem niniejszego opracowania jest prezentacja Stanowisk Komisji Etyki i Wykonywania Zawodu Krajowej Rady Radców Prawnych. Przypomnieć warto, że do zadań Komisji należy:

udzielanie opinii, wyjaśnień i interpretacji w sprawach związanych z wykonywaniem zawodu radcy prawnego na żądanie radców prawnych, organów samorządu radców prawnych, organów administracji publicznej, organów wymiaru sprawiedliwości, pracodawców i klientów;
opracowywanie koncepcji (rozwiązań) dotyczących form wykonywania zawodu;
współpraca z komisjami wykonywania zawodu rad okręgowych izb radców prawnych;
monitorowanie działalności zawodowej prawników zagranicznych wpisanych na listy prowadzone przez rady okręgowych izb radców prawnych;
opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących zawodu radcy prawnego;
rozpatrywanie spraw skierowanych do Komisji przez Krajową Radę Radców Prawnych lub Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych.

Komisja Etyki i Wykonywania Zawodu została powołana przez Krajową Radę Radców Prawnych X kadencji (2016 – 2020) i działa w składzie: Przewodniczący – r.pr. Ryszard Wilmanowicz (OIRP Toruń), Członkowie – r.pr. Tomasz Głębocki (OIRP Opole), r.pr. Jacek Klimowicz (OIRP Białystok), r.pr. Tomasz Korpusiński (OIRP Kraków), r.pr. Jan Łoziński (OIRP Wrocław), r.pr. Stefan Mazurkiewicz (OIRP Szczecin), r.pr. Zbigniew Pawlak (OIRP Bydgoszcz) i Grzegorz Wyszogrodzki (OIRP Łódź). Nadzór nad działalnością Komisji sprawuje Wiceprezes Krajowej Rady Radców Prawnych r.pr. Ryszard Ostrowski.

W zamyśle jest to pierwsza część opracowania. W kolejnej części zaprezentowane zostaną nieuwzględnione w niniejszym opracowaniu, pozostałe Stanowiska Komisji Etyki i Wykonywania Zawodu KRRP, tak aby udostępnić Koleżankom i Kolegom Radcom Prawnym i Aplikantom Radcowskim całość dorobku Komisji. W planach jest przygotowanie Zbioru Stanowisk Komisji Etyki Krajowej Rady Radców Prawnych IX kadencji oraz Komisji Wykonywania Zawodu Krajowej Rady Radców Prawnych IX kadencji, sporządzonych na gruncie obowiązującego od 2015r. Kodeksu Etyki Radcy Prawnego. W ten sposób, w założeniu, zaprezentowana zostanie całość dorobku właściwych rzeczowo Komisji Krajowej Rady Radców Prawnych, uwzględniającego obowiązujący Kodeks Etyki Radcy Prawnego. W planach jest publikowanie periodycznego wydawnictwa upowszechniającego na bieżąco przygotowywane stanowiska.

Wyrażamy nadzieję, że publikacja przyczyni się do pogłębienia znajomości Kodeksu Etyki Radcy Prawnego i innych aktów prawnych dotyczących wykonywania zawodu radcy prawnego oraz ich wykładni, stanowiąc równocześnie uzupełnienie dotychczasowego dorobku w tym zakresie, w szczególności orzecznictwa okręgowych sądów dyscyplinarnych okręgowych izb radców prawnych, Wyższego Sądu Dyscyplinarnego Krajowej Izby Radców Prawnych, a także literatury przedmiotu, w tym zwłaszcza publikacji autorstwa r.pr. dr Tomasza Jaroszyńskiego, r.pr. Anny Sękowskiej i dr Pawła Skuczyńskiego: „Kodeks Etyki Radcy Prawnego. Komentarz” (Wydawnictwo Praktyka Prawnicza, Warszawa 2016) oraz publikacji autorstwa r.pr. dr Tomasza Schefflera (redaktora), r.pr. Włodzimierza Chróścika, r.pr. Gerarda Dźwigały, r.pr. Leszka Korczaka, r.pr. Jarosława Sobutki i r.pr. Anity Woronieckiej: „Kodeks Etyki Radcy Prawnego. Komentarz” (Wydawnictwo C.H. BECK, Warszawa 2017 – 2. wydanie).

Zbiór Stanowisk Komisji Etyki i Wykonywania Zawodu Krajowej Rady Radców Prawnych składa się ze skorowidza rzeczowego, wykazu aktów prawnych, informacji o Autorach projektów stanowisk przyjętych przez Komisję oraz zbioru stanowisk.

Skorowidz rzeczowy zawiera:

informacje o przedmiocie poszczególnych stanowisk;
dane identyfikacyjne stanowisk składające się z oznaczenia SK – Stanowisko Komisji, ciągu cyfr zawierających datę wydania stanowiska (np. 30.05.2017 – co oznacza, że jest to stanowisko z dnia 30 maja 2017r.) oraz inicjałów Autora projektu stanowiska przyjętego przez Komisję;
informacje o przepisach prawa powszechnie obowiązującego i prawa wewnętrznego samorządu radców prawnych, których dotyczą stanowiska.

Systematyka skorowidza rzeczowego odwołuje się do systematyki wewnętrznej Kodeksu Etyki Radcy Prawnego. Jej zakres przedmiotowy determinowany jest zakresem zagadnień przedstawionych Komisji Etyki i Wykonywania Zawodu Krajowej Rady Radców Prawnych do zaopiniowania i obejmuje 2 stanowiska dotyczące problematyki podstawowych zasad wykonywania zawodu oraz wartości i obowiązków etycznych radcy prawnego – godności zawodu oraz 19 stanowisk dotyczących problematyki wykonywania zawodu, w tym 8 dotyczących tajemnicy zawodowej, 5 dotyczących zajęć niedopuszczalnych oraz konfliktu interesów, 4 dotyczące informowania o wykonywaniu zawodu oraz pozyskiwania klientów i 2 dotyczące wynagrodzenia radcy prawnego oraz środków klienta. Pozostałe zagadnienia stanowiące przedmiot 14 stanowisk, których zakres przedmiotowy wykracza poza Kodeks Etyki Radcy Prawnego zostały ujęte w części III skorowidza, jako inne zagadnienia związane z wykonywaniem zawodu.

Wykaz aktów prawnych zawiera dane identyfikujące akty prawa powszechnie obowiązującego i prawa wewnętrznego samorządu radców prawnych, których dotyczą stanowiska.

Informacja o Autorach projektów stanowisk przyjętych przez Komisję objaśnia inicjały zamieszczone w skorowidzu rzeczowym w ramach danych identyfikacyjnych stanowisk.

Zbiór Stanowisk Komisji Etyki i Wykonywania Zawodu Krajowej Rady Radców Prawnych zawiera 35 Stanowisk Komisji, zgodnie z systematyką przyjętą w skorowidzu rzeczowym. Zbiór zawiera:

opis zagadnienia stanowiącego przedmiot opinii, z reguły w formie pytania lub pytań, w niektórych przypadkach wraz opisem wybranych elementów stanu faktycznego;
tezy Stanowiska Komisji. Przyjęta formuła prezentacji tez jest z założenia dość obszerna pod względem objętości. Założeniem, które legło u podstaw przyjętego sposobu prezentacji było możliwie pełne oddanie istoty rozstrzygnięcia przez Komisję przedstawianych zagadnień. Skróty oraz inne zabiegi redakcyjne zostały wyraźnie zaznaczone w tekście – w przypadku zamieszczenia części zdania oznaczeniami: (…) – jeżeli cytowana jest część stanowiska; [A] – jeżeli teza zaczyna się od słowa, które w tekście stanowiska nie jest na początku zdania. W niezbędnych przypadkach zamieszczono uzupełnienia nie mające, z założenia, wpływu na treść stanowiska – np. jeżeli z nietezowanej części stanowiska wynika, że powołuje się przepis ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o radcach prawnych, a ujęty w tezie tekst ogranicza się do powołania przepisu bez wskazania ustawy, w danej tezie uzupełniano informację o ustawie – z zaznaczeniem: przyp. red. – przypis redaktora;
dane identyfikacyjne stanowisk składające się, tak samo jak w przypadku skorowidza rzeczowego, z oznaczenia SK – Stanowisko Komisji, ciągu cyfr zawierających datę wydania stanowiska (np. 30.05.2017 – co oznacza, że jest to stanowisko z dnia 30 maja 2017r.) oraz inicjałów Autora projektu stanowiska przyjętego przez Komisję. Poprzez odesłanie (link) zamieszczone w danych identyfikacyjnych stanowisk możliwe jest zapoznanie się z pełnymi tekstami stanowisk – w wersji zanonimizowanej, z uwagi na obowiązujące w tym zakresie zasady.

Komisja Etyki i Wykonywania Zawodu Krajowej Rady Radców Prawnych będzie wdzięczna za wszelkie uwagi dotyczące prezentowanego Zbioru Stanowisk. Przyczynią się one do udoskonalenia kolejnych edycji wydawnictwa.

Życzymy Państwu interesującej i, mamy nadzieję, także inspirującej lektury.

r.pr. Grzegorz Wyszogrodzki
(OIRP Łódź)
Członek Komisji

r.pr. Ryszard Wilmanowicz
(OIRP Toruń)
Przewodniczący Komisji

Łódź – Warszawa – Toruń
23 listopada 2018 r.

SKOROWIDZ RZECZOWY

I. Podstawowe zasady wykonywania zawodu oraz wartości i obowiązki etyczne radcy prawnego – godność zawodu

1) możliwość publicznego reklamowania przez radcę prawnego (w ramach świadczenia pomocy prawnej) usług swojego klienta w pismach kierowanych do Sądu (SK-30.05.2017-JK) – art. 11 ust. 1 URP; art. 6, art. 11, art. 38 ust. 1, art. 48, art. 49 KERP;

2) nabycie nieruchomości na licytacji w toku egzekucji komorniczej przez radcę prawnego reprezentującego wierzyciela w tym postępowaniu, do majątku osobistego (SK-01.03.2018-JK) – art. 11 w zw. z art. 8, art. 15 ust. 1, art. 16 KERP; art. 3 ust. 3, ust. 4 i ust. 5 URP.

II. Wykonywanie zawodu

1. Tajemnica zawodowa

1) tajemnica zawodowa radcy prawnego, a tajemnica zawodowa adwokata (SK-16.02.2017-RW) – art. 20 KERP, art. 6 ust. 1 i ust. 3 UPA,

2) tajemnica zawodowa aplikanta radcowskiego w kontekście zwolnienia przez klienta z tajemnicy zawodowej i złożenia wniosku w procesie cywilnym o dopuszczenie dowodu z zeznań aplikanta radcowskiego w charakterze świadka (SK-20.02.2017-JK-GW) – art. 261 § 2 KPC; art. 33 ust. 5 w związku z art. 3 ust. 3 i ust. 5 URP; art. 1, art. 7 ust. 2 i ust. 3, art. 8, art. 9, art. 15 ust. 1, ust. 2 i ust. 3 KERP;

3) zobowiązanie radcy prawnego przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w trakcie kontroli skarbowej do przedłożenia dokumentów finansowych (przede wszystkim faktur VAT wystawionych klientom)(SK-23.02.2017-TK) – art. 3 ust. 3 URP, art. 106a – 106e UPTU, ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, art. 286 § 1 UOP ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa,

4) ujawnianie przez radcę prawnego szczegółów prowadzonych spraw w toku postępowania sądowego w celu dochodzenia zapłaty wynagrodzenia od podmiotu na rzecz którego świadczył pomoc prawną (SK-23.02.2017-2-TK) – art. 3 ust. 3 URP; art. 9, art. 15 ust. 3, art. 16 KERP;

5) wykorzystywanie przez radcę prawnego w postępowaniu sądowym dowodów na okoliczność świadczenia pomocy prawnej w celu dochodzenia wynagrodzenia od klienta (SK-12.09.2017-JK) – art. 3 ust. 3 URP, art. 9, art. 15 ust. 1, ust. 2 i ust. 3, art. 16 KERP;

6) świadczenie przez radcę prawnego pomocy prawnej w ramach współpracy z portalem internetowym (w kontekście obowiązków zachowania tajemnicy zawodowej)(SK-27.01.2018-TK) – art. 8 ust. 1, art. 33 ust. 5 w zw. z art. 3 ust. 3 i ust. 5 URP; art. 7 ust. 3, art. 8, art. 9, art. 15 ust. 1, ust. 2 i ust. 3, art. 22, art. 23 KERP; art. 266 KK;

7) możliwość składania przez radcę prawnego zeznań w charakterze świadka w postępowaniu cywilnym (SK-29.06.2018-TK) – art. 261 § 2 KPC; art. art. 33 ust. 5 w zw. z art. 3 ust. 3 i ust. 5 URP; art. 7 ust. 2 i ust. 3, art. 9, art. 15 ust. 1, ust. 2 i ust. 3, KERP; art. 26 KK w związku z art. 741 URP;

8) monitorowanie i kontrola służbowa przez pracodawcę poczty elektronicznej zatrudnionego radcy prawnego (SK-31.07.2018-JŁ);

2. Zajęcia niedopuszczalne oraz konflikt interesów

1) reprezentowanie klientów w sprawach przeciwko podmiotowi na rzecz którego w przeszłości radca prawny świadczył pomoc prawną w postaci stałej obsługi prawnej (SK-16.02.2017-RW) – art. 3 ust. 3 URP; art. 10, art. 15, art. 16, art. 17, art. 18, art. 19, art. 26 ust. 1, art. 29 KERP;

2) dopuszczalność występowania przez radcę prawnego zatrudnionego w jednostkach organizacyjnych Skarbu Państwa (stationes fisci) na zlecenie klienta niebędącego statio fisci przeciwko innym jednostkom organizacyjnym Skarbu Państwa (stationes fisci) nie zatrudniających tego radcy prawnego (SK-20.04.2017-GW-JK) – art. 33, art. 34 KC; art. 67 § 2 KPC; art. 3 KP; art. 3 ust. 1, ust. 3 i ust. 4, art. 6 ust. 4 i ust. 5 UZZMP; art. 2, art. 4, art. 6 ust. 1, art. 9, art. 10, art. 14, art. 15, art. 16, art. 17, art. 18, art. 19, art. 22⁴, art. 22⁶ URP; art. 5 pkt 4), art. 8, art. 10, art. 11, art. 25 ust. 1, art. 26 ust. 1, art. 28 ust. 2 KERP; § 3 ust. 1 i ust. 3 RWZRP;

3) podjęcie się przez radcę prawnego roli pełnomocnika pracodawcy w sporze z byłym pracownikiem – radcą prawnym (SK-28.06.2017-TK) – art. 15 URP; art. 10, art. 27 pkt 5) KERP;

4) możliwość pełnienia przez radcę prawnego funkcji członka zarządu/pełnomocnika w sytuacji jednoczesnego zatrudnienia tego radcy prawnego w ramach stosunku pracy, ewentualnie w ramach umowy zlecenia w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością (SK-31.07.2017-JK) – art. 6, art. 7, art. 10, art. 25, art. 26, art. 27, art. 28, art. 29, art. 30 KERP; art. 8 URP; art. 214 § 1, art. 211 § 1 KSH;

5) prowadzenie spraw przez radcę prawnego w których uprzednio brał udział jako pracownik organu administracji publicznej (SK-22.01.2018-JK) – art. 10, art. 25 ust. 1, art. 27 pkt 1) KERP; art. 115 § 19 KK; art. 74¹ pkt 2) URP.

3. Informowanie o wykonywaniu zawodu oraz pozyskiwanie klientów

1) zamiar nawiązania przez radcę prawnego stosunku prawnego w przedmiocie świadczenia pomocy prawnej w przedsiębiorstwie, w sytuacji zakończenia współpracy między obsługującą to przedsiębiorstwo kancelarią w której zatrudniony był ten radca prawny, świadczący w jej ramach pomoc prawną na rzecz tego przedsiębiorstwa (SK-30.05.2017-GW) – art. 50 ust. 3 w zw. z art. 31 i art. 33, art. 11, art. 13, art. 50 ust. 1 i ust. 2, art. 53 ust. 1 i ust. 2 KERP;

2) składanie ofert świadczenia pomocy prawnej (SK-16.06.2017-TG) – art. 7, art. 31 ust. 2, art. 32, art. 33 ust. 1 i ust. 2 KERP;

3) promowanie postów na portalu społecznościowym Facebook na profilu kancelarii radcy prawnego; zamieszczenie strony internetowej i nr tel. kancelarii radcy prawnego na samochodzie używanym w celu wykonywania zawodu (SK-12.09.2017-JK); – art. 31, art. 32, art. 35 ust. 3 KERP;

4) informacja o wykonywaniu zawodu radcy prawnego na informacyjnej mapie powiatu oraz na telebimie (SK-20.04.2018-GW) – art. 11, art. 31, art. 32, art. 33 KERP.

4. Wynagrodzenie radcy prawnego oraz środki klienta

1) koszty procesu a wynagrodzenie radcy prawnego (SK-22.05.2017-JŁ) – art. 8; art. 22⁴ ust. 2, art. 22⁵ust. 1 URP; art. 36 ust. 1, ust. 2 i ust. 3 KERP; § 3 RWZRP;

2) wynagrodzenie radcy prawnego a świadczenie pomocy prawnej pro bono; dodatkowe honorarium za pomyślny wynik sprawy (success fee) (SK-26.01.2018-SM) – art. 8 URP; art. 36 ust. 1, ust. 2 i ust. 3 KERP.

III. Inne zagadnienia związane z wykonywaniem zawodu

1) podjęcie zatrudnienia przez radcę prawnego w jednoosobowej kancelarii adwokackiej wraz z jednoczesnym reprezentowaniem klientów tej kancelarii przed sądami na podstawie pełnomocnictwa substytucyjnego udzielonego temu radcy prawnemu przez adwokata prowadzącego tę kancelarię (SK-06.05.2017-SM) – art. 6 ust. 1, art. 8 ust. 1 ust. 1, ust. 2, ust. 3, ust. 4 i ust. 6, art. 9 ust. 1, art. 13, art. 14, art. 17, art. 18 ust. 2, art. 22 ust. 2 URP; art. 3 KP;

2) dopuszczalność odmowy podjęcia się obowiązków tymczasowego pełnomocnika szczególnego z urzędu w związku z brakiem wystarczającej wiedzy lub doświadczenia (SK-08.05.2017-ZP) – art. 22 ust. 1 URP; art. 12 ust. 2 KERP; §2 ust. 1 pkt 4), ust. 2, ust. 3 i ust. 4 UWRPdPSU;

3) status radcy prawnego, jako osoby bezrobotnej lub czasowo nie zatrudnionej (prowadzenie spraw jako pełnomocnik z urzędu; składka członkowska) (SK-09.08.2017-RW) – art. 118 § 3 KPC; art. 8 URP; art. 2 ust. 1 pkt 2) lit. h), art. 46 UPZiIRP; § 1 ust. 1, § 2 ust. 1 RWRPdPSU; § 8 ust. 1 pkt 2) UWSCz;

4) niektóre zagadnienia wykonywania zawodu radcy prawnego świadczącego obsługę prawną spółdzielni mieszkaniowej (SK-16.10.2017-ZP) – art. 4, art. 6 ust. 1, art. 8 ust. 1, art. 11, art. 15, art. 17, art. 27 ust. 1, art. 64 ust. 1, art. 65 ust. 1 URP; art. 1 § 1, art. 11 UPrSp; art. 1 ust. 7 USpM; art. 304 § 1 KPK; art. 353¹KC w związku z art. 300 KP; art. 28, art. 29, art. 42 KERP;

5) bezpośredni przełożony radcy prawnego zatrudnionego w spółce innej niż określona w art. 8 ust. 1 i ust. 2 URP, dokonywanie oceny pracy zawodowej radcy prawnego zatrudnionego w spółce innej niż określona w art. 8 ust. 1 i ust. 2 URP (SK-15.12.2017-GW) – art. 5 ust. 2, art. 9 ust. 1, ust. 2 i ust. 3, art. 10, art. 14, art. 15, art. 16 ust. 1, art. 17, art. 18, art. 19 ust. 1, art. 221, art. 224, art. 226, art. 57 pkt 7), art. 60 pkt 8) lit. b), art. 60 pkt 8) lit. f) URP; art. 31 KP; KERP; RWZRP; RZiTDoZWW;

6) prowadzenie kancelarii radcy prawnego w formie jednoosobowej działalności gospodarczej i jednoczesne świadczenie usług prawnych w zakresie ochrony danych osobowych, w tym pełnienie funkcji Inspektora Ochrony Danych Osobowych w ramach tej kancelarii (SK-19.01.2018-RW) – art. 5, art. 6, art. 8 URP; art. 37 ust. 5, art. 39 ust. 1 RODO;

7) status radcy prawnego zatrudnionego na stanowisku głównego specjalisty w departamencie prawnym urzędu obsługującego centralny organ administracji rządowej (SK-28.01.2018-ZP) – art. 1 ust. 1 i ust. 2, art. 6 ust. 1, art. 8 ust. 1, ust. 5 i ust. 6, art. 9 ust. 1 i ust. 4, art. 224 ust. 1 i ust. 2, art. 75 URP; art. 22, art. 25, art. 29 § 1 pkt 1), art. 76, art. 77 KP; preambuła teza 42, art. 3 ust. 1 lit. a) DWEUKZ; art. 5 pkt 4) UZUKZ; RKZ; art. 9 ust. 1 USC; Zał. Nr 1, tabela I-IV ROSU; art. 56 KC;

8) wykonywanie czynności przez radcę prawnego z zakresu obsługi prawnej, a konieczność zawarcia umowy (SK-12.03.2018-RW) – art. 8 ust. 4 URP; art. 42 ust. 1 pkt 3), ust. 6 KERP; art. 9 ust. 1 i ust. 2 UPZiIRP; § 3 RWZRP;

9) prawomocne orzeczenie kary dyscyplinarnej zawieszenia prawa do wykonywania zawodu radcy prawnego wobec komplementariusza spółki komandytowej jako formy wykonywania zawodu radcy prawnego (SK-25.05.2018-ZP-GW) – art. 4, art. 6 ust. 1 i ust. 3, art. 8 ust. 2 i ust. 1 pkt 3), art. 22², art. 28 ust. 1 i ust. 2, art. 29, art. 29², art. 29³, art. 65 ust. 1 pkt 4), ust. 2b, ust. 2c i ust. 2h URP; art. art. 22 – 85, art. 86 § 1, art. 87 § 1, art. 88, art. 100, art. art. 102 – 124 KSH; art. 43³§ 2 KC; art. 41 § 1, art. 43 § 1 KK; art. 3 ust. 1 i ust. 2, art. 14 UZNK; art. 4 ust. 1, art. 5, art. 6 UPNPR; art. 11 ust. 1 i ust. 2, art. 25 ust. 2, art. 32 KERP; § 5 ust. 2, ust. 3 pkt 3) i ust. 4, § 13, § 14 RWZRP;

10) stosowanie w działalności zawodowej wspólnego szyldu radcy prawnego oraz prawnika zagranicznego – adwokata niemieckiego (Rechtsanwalt) (SK-30.05.2018-SM) – URP; KERP; §5 ust. 2 i ust. 3 RWZRP; art. 14, art. 15 ust. 1 UŚPZPP; § 4 ust. 4 i ust. 8 RWZA; ZZEAGZ;

11) możliwość zaprzestania świadczenia pomocy prawnej przez pełnomocnika z urzędu w związku z przejściem na emeryturę i brakiem możliwości wykonywania zawodu radcy prawnego w innej ustawowej formie (SK-04.06.2018-JŁ) – art. 8 ust. 1 i ust. 2, art. 22 ust. 1 URP; § 21 ust. 1 RWZRP;

12) udział prawnika zagranicznego w naborze kandydatów do pracy w instytucjach państwowych lub samorządowych (SK-18.06.2018-RW) – art. 1 ust. 2, art. 2 pkt 5), art. 14, art. 15 ust. 2, art. 16 ust. 1 UŚPZPP; art. 4 pkt 1), art. 5 ust. 1 i ust. 2 USC; art. 6 ust. 1 pkt 1), art. 11 ust. 2 i ust. 3 UPS; art. 8 ust. 1 pkt 1), pkt 2), pkt 3), art. 21 ust. 1 URP;

13) zakres uprawnień aplikanta radcowskiego przed upływem 6 miesięcy aplikacji (SK-06.07.2018-TG) – art. 21 ust. 1 i ust. 2, art. 35¹ust. 1, ust. 2, ust. 3 i ust. 4 URP; art. 77 UPA;

14) obowiązek zawiadomienia przez radcę prawnego dziekana rady okręgowej izby radców prawnych oraz izby adwokackiej o zamiarze pozwania adwokata (SK-13.08.2018-SM) – art. 55 KERP.

WYKAZ AKTÓW PRAWNYCH

DWEUKZ – Dyrektywa 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 września 2005 r. w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych (Dz.U. UE.L 2005.255.22);

KC – Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2018 r. poz. 1025 z późn. zm.);

KERP – Kodeks Etyki Radcy Prawnego – Załącznik do Uchwały Nr 3/2014 Nadzwyczajnego Krajowego Zjazdu Radców Prawnych z dnia 22 listopada 2014r. w sprawie Kodeksu Etyki Radcy Prawnego;

KK – Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. z 2018 r. poz. 1600 z późn. zm.);

KP – Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 2018 r. poz. 917 z późn. zm.);

KPC – Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2018 r. poz. 1360 z późn. zm.);

KPK – Ustawa z dnia 6 czerwca 1997r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. z 2018 r. poz. 1987 z późn. zm.);

KSH – Ustawa z dnia 15 września 2000r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. z 2017 r. poz. 1577 z późn. zm.);

RKZ – Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 sierpnia 2014 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz.U. z 2018r. poz. 227);

RODO – Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych (Dz.U. UE.L 119/1 4.5.2016);

ROSU – Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 2016 r. w sprawie określenia stanowisk urzędniczych, wymaganych kwalifikacji zawodowych, stopni służbowych urzędników służby cywilnej, mnożników do ustalania wynagrodzenia oraz szczegółowych zasad ustalania i wypłacania innych świadczeń przysługujących członkom korpusu służby cywilnej (Dz.U. z 2016r. poz. 125);

RWRPdPSU – Regulamin postępowania rad okręgowych izb radców prawnych przy wyznaczaniu radców prawnych do prowadzenia spraw z urzędu w trybie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego – Załącznik do Uchwały Nr 152/VIl/2010 Krajowej Rady Radców Prawnych z dnia 15 października 2010 r. w sprawie wyznaczania radców prawnych do prowadzenia spraw z urzędu (z późn. zm.) – tekst jednolity: Uchwała Nr 277/IX/2016 Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych z dnia 20 lipca 2016r. w sprawie ogłoszenia tekstu jednolitego uchwały w sprawie wyznaczania radców prawnych do prowadzenia spraw z urzędu;

RWZA – Regulamin wykonywania zawodu adwokata w kancelarii indywidualnej lub spółkach – Uchwała Nr 54/2009 Naczelnej Rady Adwokackiej z dnia 12 września 2009r. (z późn. zm.) – tekst jednolity: Obwieszczenie Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej z dnia 7 lipca 2015r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu Regulaminu wykonywania zawodu adwokata w kancelarii indywidualnej lub spółkach;

RWZRP – Regulamin wykonywania zawodu radcy prawnego – Załącznik do Uchwały Nr 94/IX/2015 Krajowej Rady Radców Prawnych z dnia 13 czerwca 2015 r. w sprawie Regulaminu wykonywania zawodu radcy prawnego;

RZiTDoZWW – Uchwała Nr 112/VII/2010 Krajowej Rady Radców Prawnych z dnia 30 stycznia 2010r. Regulamin zakresu i trybu działania oraz zasad wynagradzania wizytatorów – tekst jednolity: Uchwała Nr 164/X/2018 Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych z dnia 18 stycznia 2018 r. w sprawie ogłoszenia tekstu jednolitego Regulaminu zakresu i trybu działania oraz zasad wynagradzania wizytatorów;

UPA – Ustawa z dnia z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2017 r. poz. 2368 z późn. zm.);

UPNPR – Ustawa z dnia z dnia 23 sierpnia 2007r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz.U. z 2017r. poz. 2070 z późn. zm.);

UPS – Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1260 z późn. zm.);

UPrSp – Ustawa z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (Dz.U. z 2018 r., poz. 1285 z późn. zm.);

UPZiIRP – Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2018 r. poz. 1265 z późn. zm.);

URP – Ustawa z dnia 6 lipca 1982r. o radcach prawnych (Dz.U. z 2018 r. poz. 2115 z późn. zm.);

USC – Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz.U. z 2018 r. poz. 1559 z późn. zm.);

USpM – Ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz.U. z 2018 r., poz. 845 z późn. zm.);

UŚPZPP – Ustawa z dnia 5 lipca 2002 r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2016 r. poz. 1874 z późn. zm.);

UWRPdPSU – Uchwała Nr 152/VIl/2010 Krajowej Rady Radców Prawnych z dnia 15 października 2010 r. w sprawie wyznaczania radców prawnych do prowadzenia spraw z urzędu (z późn. zm.) – tekst jednolity: Uchwała Nr 277/IX/2016 Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych z dnia 20 lipca 2016r. w sprawie ogłoszenia tekstu jednolitego uchwały w sprawie wyznaczania radców prawnych do prowadzenia spraw z urzędu;

UWSCz – Uchwała Nr 7/VIII/2010 Krajowej Rady Radców Prawnych z dnia 10 grudnia 2010 r. w sprawie wysokości składki członkowskiej i składki ubezpieczeniowej, zasad ich uiszczania i podziału – tekst jednolity: Uchwała Nr 125/X/2017 Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych z dnia 20 października 2017r. w sprawie ogłoszenia tekstu jednolitego uchwały w sprawie wysokości składki członkowskiej i składki ubezpieczeniowej, zasad ich uiszczania i podziału;

UZNK – Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. z 2018 r. poz. 419 z późn. zm.);

UZUKZ – Ustawa z dnia 22 grudnia 2015 r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej (Dz.U. z 2016r. poz. 65);

UZZMP – Ustawa z dnia 16 grudnia 2016 r. o zasadach zarządzania mieniem państwowym (Dz.U. z 2018 r. poz. 1182 z późn. zm.);

ZZEAGZ – Zbiór Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu (Kodeks Etyki Adwokackiej) – Uchwała Nr 2/XVIII/98 Naczelnej Rady Adwokackiej z dnia 10 października 1998 r. (z późn. zm.) – tekst jednolity: Obwieszczenie Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej z dnia 27 lutego 2018 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu (Kodeksu Etyki Adwokackiej).

AUTORZY PROJEKTÓW STANOWISK PRZYJĘTYCH PRZEZ KOMISJĘ ETYKI I WYKONYWANIA ZAWODU KRAJOWEJ RADY RADCÓW PRAWNYCH

r.pr. Tomasz Głębocki – TG

r.pr. Jacek Klimowicz – JK

r.pr. Tomasz Korpusiński – TK

r.pr. Jan Łoziński – JŁ

r.pr. Stefan Mazurkiewicz – SM

r.pr. Zbigniew Pawlak – ZP

r.pr. Ryszard Wilmanowicz – RW

r.pr. Grzegorz Wyszogrodzki – GW

ZBIÓR STANOWISK KOMISJI ETYKI I WYKONYWANIA ZAWODU
KRAJOWEJ RADY RADCÓW PRAWNYCH

I. PODSTAWOWE ZASADY WYKONYWANIA ZAWODU ORAZ WARTOŚCI I OBOWIĄZKI ETYCZNE RADCY PRAWNEGO – GODNOŚĆ ZAWODU

1) Czy dopuszczalne jest publiczne reklamowanie przez radcę prawnego (w ramach świadczenia pomocy prawnej) usług swojego klienta w pismach kierowanych do Sądu ?

Kodeks Etyki Radcy Prawnego zawiera zbiór zasad kierowanych do członków samorządu, stanowiących wytyczne postępowania radców prawnych w życiu zawodowym, samorządowym, a także w życiu prywatnym. W zakresie poruszonym pytaniem wnioskodawczyni przedmiotowo istotne pozostają przepisy ogólne Kodeksu Etyki Radcy Prawnego, regulujące wykonywanie zawodu oraz przepisy o wolności słowa i pisma zawarte w Rozdziale V, albowiem Kodeks nie zawiera przepisu ściśle odnoszącego się do zagadnienia przedstawionego Komisji (…).
Akceptowalne działania komunikacyjne radcy prawnego nie mogą wykraczać poza granice wyznaczone przez przepisy prawa, rzeczową potrzebę oraz zasady etyki radcy prawnego.
[O]świadczenie radcy prawnego zawarte w piśmie procesowym [wskazujące na rzetelność i fachowość reprezentowanego klienta jako przedsiębiorcy – przyp. red.] nie narusza przepisów obowiązujących członków samorządu radcowskiego. (…) [R]adca prawny korzysta z wolności słowa i pisma w zakresie wykonywanej przez niego pomocy prawnej i, o ile wolność ta nie narusza obowiązujących przepisów, żaden organ nie posiada legitymacji do ingerowania w treść wystąpień radcy prawnego, o których kształcie z punktu widzenia interesu klienta decyduje sam radca prawny. Sformułowania użyte przez radcę prawnego w piśmie sądowym nie uchybiają godności zawodu oraz, nie podważają zaufania publicznego do samorządu radcowskiego. W sytuacji posiadania informacji o rzetelności swojego klienta, ważnych z punktu widzenia toczącego się postępowania, w granicach wolności słowa, radca prawny może wskazywać na fachowość podmiotą, który reprezentuje. Oczywiście – każdorazowo radca prawny winien zachować rozwagę w formułowaniu swoich wypowiedzi a także stosowny umiar, unikając w miarę możliwości wypowiedzi, które mogą być przedmiotem późniejszej krytyki, tak ze strony podmiotu, którego reprezentacji podjął się radca prawny, jak i strony przeciwnej postępowania.

SK-30.05.2017-JK

2) Czy nabycie nieruchomości na licytacji w toku egzekucji komorniczej przez radcę prawnego reprezentującego wierzyciela w tym postępowaniu, do majątku osobistego, byłoby sprzeczne z Kodeksem Etyki Radcy Prawnego, a w szczególności czy nie byłby to czyn niegodny radcy prawnego, naruszający tajemnicę zawodu lub podważający zaufanie do zawodu radcy prawnego ?

Wnioskodawca wskazał, że od kilku lat reprezentuje wierzyciela w postępowaniu egzekucyjnym, który egzekwuje od swojego dłużnika świadczenie pieniężne (kwota główna, odsetki, koszty procesu i egzekucji). Oprócz tego wierzyciela, w postępowaniu uczestniczy również kilku innych wierzycieli. Egzekucja była i jest bezskuteczna. Dłużnik posiada tylko nieruchomość, która została zajęta w toku egzekucji, a planowana jest pierwsza licytacja tej nieruchomości. Z klientem, którego reprezentuje wnioskodawca, ewentualny zakup zostałby wcześniej uzgodniony, a konsekwencje wyjaśnione. Dzięki temu zakupowi klient radcy prawnego składającego zapytanie, odzyskałby część należności egzekwowanych od dłużnika. Radca prawny zastrzegł, że w licytacji uczestniczyłby tylko w charakterze licytanta, a nie urzędowo w todze jako pełnomocnik wierzyciela, co też byłoby wcześniej z klientem uzgodnione.

[N]a szczególną uwagę zasługuje (…) przepis art. 16 KERP, zgodnie z którym dochowanie tajemnicy zawodowej obejmuje nie tylko zakaz ujawniania informacji i dokumentów, o których mowa w art. 15, ale również zakaz skorzystania z nich w interesie własnym lub innej osoby. (…) [N]ie można pominąć kwestii, iż radca prawny jako profesjonalista, ma pełną wiedzę o tym, iż cena nabycia nieruchomości na licytacji komorniczej jest niższa, niż wartość rynkowa tej samej nieruchomości, tym bardziej, jeżeli dojdzie do drugiej licytacji, wobec bezskuteczności pierwszej licytacji.W rozpatrywanej, hipotetycznej sytuacji, radca prawny do własnych celów wykorzystywałby wiedzę (informacje, dokumenty) pozyskaną, w toku prowadzenia sprawy w imieniu i na rzecz klienta. Należy podkreślić, że byłoby to świadczenie pomocy prawnej klientowi, z korzyścią dla swojego majątku (nabycie do osobistego majątku przedmiotu, z którego zaspokajana jest wierzytelność klienta). Istotne jest jednak, że co do zasady jedyna dopuszczalna korzyść majątkowa radcy prawnego reprezentującego klienta w danej sprawie, polega na prawie do honorarium za prowadzenie sprawy, a do istoty zawodu radcy prawnego należy unikanie sytuacji, w których osobiste, a w szczególności majątkowe interesy klienta, łączą się z osobistymi interesami radcy prawnego będącego pełnomocnikiem.
[O]pisane zachowanie należałby uznać za niezgodne z zasadami etyki zawodu, jako naruszające tajemnicę radcowską, a z drugiej strony podważającą zaufanie społeczne do zawodu radcy prawnego. Należy bowiem podkreślić, że w społecznym odczuciu, np. dłużników w tym konkretnym postępowaniu, ale także osób trzecich znających realia sprawy, mogłoby powstać wrażenie, iż radca prawny wykorzystuje do własnych ekonomicznych interesów wiedzę, która stawia go w lepszej sytuacji, niż przeciętnego uczestnika obrotu nieruchomościami. Innymi słowy mogłoby to rodzić wrażenie, że radca prawny wykorzystuje z jednej strony krytyczne położenie dłużnika i za niską kwotę uzyskuje korzyść w postaci nieruchomości, a z drugiej strony również jego zachowanie mogłoby stanowić pośrednio nieuzasadnione uprzywilejowanie.

SK-01.03.2018-JK

II. WYKONYWANIE ZAWODU

1. TAJEMNICA ZAWODOWA

1.1) Czy fakty i twierdzenia strony, ujawnione w piśmie procesowym, sporządzonym przez profesjonalnego pełnomocnika procesowego (adwokata) strony i złożone do akt sprawy cywilnej oraz przekazane stronie przeciwnej (jej pełnomocnikowi procesowemu – radcy prawnemu) poprzez przesłanie tego pisma w dalszym ciągu stanowią mieszczą się w granicach tajemnicy zawodowej tego pełnomocnika ?

W przypadku udzielenia odpowiedzi twierdzącej:

1.2) czy fakty ujawnione przez profesjonalnego pełnomocnika procesowego (adwokata) strony w piśmie procesowym, złożonym w jednym postępowaniu cywilnym mogą być przedmiotem dowodu w innym postępowaniu cywilnym o ochronę dóbr osobistych a jeśli tak to czy dopuszczalnym jest powołanie przez radcę prawnego na świadka profesjonalnego pełnomocnika strony – adwokata – na okoliczności związane ze sporządzaniem pisma procesowego, w którym to piśmie znalazły się zwroty i twierdzenia, mogące naruszać dobra osobiste drugiej strony ?

A jeżeli wyżej wymieniony wniosek byłby dopuszczalny, tj. nie stanowiłby naruszenia przez powołującego taki wniosek zasad etyki radcy prawnego oraz zasad wykonywania zawodu:

1.3) czy wniosek taki mógłby być złożony jeszcze przed przesłuchaniem osoby pozwanej o naruszenie dóbr osobistych a więc przed ewentualnym zaprzeczeniem tej osoby co do autorstwa takich zwrotów bądź przed zaprzeczeniem że osoba ta przekazywała takie fakty swojemu pełnomocnikowi, czy wniosek taki winien być ewentualnie zgłoszony dopiero po przesłuchaniu strony pozwanej ?

Art. 20 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego stwarza konieczność analizy treści i zakresu tajemnicy adwokackiej.
Wysłanie pisma stronie przeciwnej oraz jego złożenie do akt sądowych nie tylko nie powodują, że wiedza o faktach przestaje być chroniona tajemnicą adwokacką, ale nawet można stwierdzić, że okoliczności te dowodzą istnienia tajemnicy adwokackiej. Jeśli bowiem określone fakty zostały opisane w treści pisma procesowego sporządzonego przez profesjonalnego pełnomocnika a następnie złożonego do akt sprawy sądowej i przesłanego pełnomocnikowi strony przeciwnej, to tym samym należy uznać, iż stanowią one przedmiot tajemnicy tego fachowego pełnomocnika, gdyż fachowy pełnomocnik czerpie wiedzę o faktach dotyczących danej sprawy w szczególności (nie wyłącznie) od swojego klienta. Składanie pism procesowych jest zaś zwyczajnym elementem każdego stosunku zastępstwa procesowego.
[W]iedza o faktach związanych z działaniem pełnomocnika, w szczególności wiedza o okolicznościach powstania określonego pisma procesowego stanowi przedmiot tajemnicy adwokackiej.
[W] świetle art. 20 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego radca prawny nie może (…) zgłaszać wniosku dowodowego o przesłuchanie w charakterze świadka adwokata na okoliczności związane z udzielaniem przez tego adwokata pomocy prawnej jego klientowi.
[W]niosek dowodowy dotyczący zeznań adwokata nie może być złożony przez radcę prawnego ani przed przesłuchaniem pozwanego ani po jego przesłuchaniu niezależnie od treści składanych zeznań.

SK-16.02.2017-RW

2) Czy aplikanta radcowskiego obowiązuje nadal tajemnica zawodowa w przypadku sporu klienta z kontrahentem i zamiarem zwolnienia aplikanta radcowskiego przez klienta z tajemnicy odnośnie informacji istotnych dla jego przedsiębiorstwa, ważnych z punktu widzenia zawisłego sporu, które pokrywają się z zakresem obowiązującej aplikanta tajemnicy zawodowej oraz, czy nie ma przeciwskazań, aby aplikant radcowski złożył zeznania w charakterze świadka ?

[Z]godnie z postanowieniami art. 1 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego postanowienia Kodeksu stosuje się odpowiednio do aplikantów radcowskich. Uwzględniając rozumienie sformułowania o „odpowiednim stosowaniu” postanowień Kodeksu Etyki Radcy Prawnego w odniesieniu do jego rozumienia w przypadku użycia w akcie normatywnym (vide: T. Jaroszyński [w:] T. Jaroszyński, A. Sękowska, P. Skuczyński, Kodeks Etyki Radcy Prawnego. Komentarz, Wydawnictwo Praktyka Prawnicza, Warszawa 2016, ss. 21 – 22) oraz istotę (charakter) powołanych wyżej regulacji (art. 3 ust. 3 i ust. 5, art. 33 ust. 5 ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o radcach prawnych; art. 9, art. 15 ust. 1 – 3 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego – przyp. red.) zasadne jest zapatrywanie, że wobec aplikanta radcowskiego znajdują one zastosowanie wprost.
[A]plikant radcowski może być świadkiem w postępowaniu cywilnym, ale występując w takim charakterze musi pamiętać o ciążącym na nim obowiązku dochowania tajemnicy zawodowej oraz o sankcjach związanych z naruszeniem tego obowiązku. Zwrócić przy tym należy uwagę, że przepis art. 3 ust. 5 ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o radcach prawnych stanowi o zakazie zwolnienia z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej bez ograniczenia wyłącznie do istotnej tajemnicy.
Wykładnia sformułowanej w art. 8 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego zasady lojalnego postępowania radcy prawnego / aplikanta radcowskiego wobec klienta na którego rzecz świadczy pomoc prawną oraz kierowania się dobrem klienta w celu ochrony jego praw nie może prowadzić do sprzeczności z ustawowymi i deontologicznymi regulacjami dotyczącymi tajemnicy zawodowej oraz ich naruszać.
[W] postępowaniu cywilnym radca prawny oraz aplikant radcowski zeznający jako świadkowie nie mogą sami zwolnić się z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej ani też zostać zwolnieni z tego ustawowego obowiązku przez swoich klientów.
[A]plikanta radcowskiego będzie obowiązywała tajemnica zawodowa nawet w sytuacji, w której klient, na rzecz którego aplikant świadczył usługi prawne, w sposób wyraźny zwolni go z obowiązku zachowania tej tajemnicy. Udzielenie w toku procesu sądowego, przez aplikanta radcowskiego słuchanego w charakterze świadka odpowiedzi na pytania związane z okolicznościami objętymi tajemnicą zawodową, może zostać uznane za postępowanie sprzeczne z prawem oraz z zasadami etyki, a tym samym stanowić podstawę pociągnięcia aplikanta radcowskiego do odpowiedzialności dyscyplinarnej.

SK-20.02.2017-JK-GW

3) Czy radca prawny, wobec ciążącego na nim obowiązku dochowania tajemnicy zawodowej, który odnosi się do „wszystkich tworzonych dokumentów”, ma obowiązek przedłożenia Naczelnikowi Urzędu Skarbowego w trakcie kontroli skarbowej dokumentów finansowych (przede wszystkim faktur VAT wystawionych klientom) ?

Jakkolwiek można spotkać poglądy, iż dane podmiotu na rzecz którego radca prawny świadczył usługę, a także sam fakt udzielenia pomocy prawnej klientowi są objęte tajemnicą zawodową (chociaż ani w ustawie o radcach prawnych ani też w Kodeksie Etyki, zarówno aktualnym i poprzednio obowiązującym, nie ma bezpośredniego odniesienia się do ujawnienia przez radcę prawnego samego faktu udzielania pomocy prawnej klientowi) należy przyjąć, iż ujawnienie tego rodzaju informacji nie stanowi naruszenia tajemnicy zawodowej, w sytuacji gdy wynika to z konieczności wywiązania się przez radcę prawnego z obowiązków wobec organów państwa, w tym zwłaszcza wobec organów kontroli skarbowej.
Tajemnicą zawodową nie są objęte (…) dane personalne klienta i ogólna informacja (wiedza) o rodzaju świadczonej usługi w zakresie, w jakim jest to niezbędne m. in. do ustalenia podstawy opodatkowania, powstania obowiązku podatkowego, ustalenia stawki podatku albo innego elementu konstrukcyjnego kontrolowanego podatku.
[P]owinnością radcy prawnego jest oględność i ogólnikowość w opisie usługi umieszczanej na dokumentach finansowych (fakturach, rachunkach itp.), tj. dbałość o to aby informacje te nie wykroczyły poza zakres niezbędny z punktu widzenia wymogów przepisów prawa.

SK-23.02.2017-TK

4) Radca prawny wszczął postępowanie sądowe, w ramach którego dochodzi wynagrodzenia od podmiotu na rzecz którego świadczył pomoc prawną. W ocenie pytającego dochodzone roszczenie jest nienależne, natomiast radca prawny w toku sprawy ujawnia szczegóły prowadzonych spraw. Pytający powziął wątpliwość, czy tego rodzaju zachowanie nie stanowi przewinienia dyscyplinarnego (czy nie jest ujawnianiem tajemnicy zawodowej) ?

Kodeks Etyki [Radcy Prawnego] nie odnosi się wprost do kwestii zachowania tajemnicy zawodowej w sytuacji wszczęcia przez radcę prawnego postępowania, którego przedmiot dotyczy sporu związanego ze świadczoną pomocą prawną (w tym zwłaszcza sporu o zapłatę wynagrodzenia). Art 16 Kodeksu etyki przewiduje jednak zakaz wykorzystywania przez radcę prawnego informacji i dokumentów objętych tajemnicą zawodową również „w interesie własnym”.
Jakkolwiek radca prawny ma możliwość dochodzenia przed sądem przeciwko swojemu klientowi roszczeń o wynagrodzenie za udzieloną pomoc prawną, w trakcie prowadzonego w tym przedmiocie postępowania radca prawny nie może ujawniać informacji objętych tajemnicą zawodową. Ujawnienie przez radcę prawnego, w toku wszczętego procesu sądowego, okoliczności objętych tajemnicą zawodową może zostać uznane za postępowanie sprzeczne z prawem oraz z zasadami etyki, a tym samym stanowić podstawę pociągnięcia radcy prawnego do odpowiedzialności dyscyplinarnej.
Naruszenia tajemnicy zawodowej nie stanowi natomiast powoływanie się przez radcę prawnego w toku prowadzonego procesu na sam fakt udzielenia pomocy prawnej konkretnemu podmiotowi oraz wskazywanie na wykonanie na rzecz danego podmiotu konkretnej usługi. W celu dochodzenie roszczeń o zapłatę przeciwko swojemu klientowi radca prawny może bowiem wykorzystać wystawianie przez siebie dokumenty finansowe (faktury, rachunki itp.) oraz ujawniać informacje objęte tego rodzaju dokumentacją.
[T]ajemnica zawodowa radcy prawnego nie obejmuje tego rodzaju danych, które zgodnie z wymogami przepisów prawa należy umieszczać na dokumentach finansowych dla celów rozliczeniowych lub podatkowych (faktury, rachunki itp.). Tajemnicą zawodową nie są w związku z tym objęte w szczególności dane identyfikujące klienta i ogólna informacja o rodzaju wykonanej przez radcę prawnego usługi, tj. dane niezbędne do ustalenia podstawy opodatkowania, powstania obowiązku podatkowego, ustalenia stawki podatku albo innego elementu konstrukcyjnego podatku.

SK-23.02.2017-2-TK

5) Czy dopuszczalne jest przedstawienie w postępowaniu sądowym dokumentów, wydruków i innych środków dowodowych jakie zostały wytworzone przez radcę prawnego przy wykonywaniu usługi na rzecz danego klienta w celu dochodzenia od tego klienta zapłaty wynagrodzenia ?

Kodeks Etyki [Radcy Prawnego – przyp. red.] nie odnosi się wprost do kwestii zachowania tajemnicy zawodowej w sytuacji wszczęcia przez radcę prawnego postępowania, którego przedmiot dotyczy sporu związanego ze świadczoną pomocą prawną (w tym zwłaszcza sporu o zapłatę wynagrodzenia). Art. 16 Kodeksu etyki przewiduje jednak zakaz wykorzystywania przez radcę prawnego informacji i dokumentów objętych tajemnicą zawodową również „w interesie własnym”. Należy mieć jednocześnie na uwadze, iż tajemnica zawodowa radcy prawnego nie obejmuje tego rodzaju danych, które zgodnie z wymogami przepisów prawa należy umieszczać na dokumentach finansowych dla celów rozliczeniowych lub podatkowych (faktury, rachunki itp.). Tajemnicą zawodową nie są w związku z tym objęte w szczególności dane identyfikujące klienta i ogólna informacja o rodzaju wykonanej przez radcę prawnego usługi, tj. dane niezbędne do ustalenia podstawy opodatkowania, powstania obowiązku podatkowego, ustalenia stawki podatku albo innego elementu konstrukcyjnego podatku.
[J]akkolwiek radca prawny ma możliwość dochodzenia przed sądem przeciwko swojemu klientowi roszczeń o wynagrodzenie za udzieloną pomoc prawną, w trakcie prowadzonego w tym przedmiocie postępowania radca prawny nie może ujawniać informacji objętych tajemnicą zawodową. Ujawnienie przez radcę prawnego, w toku wszczętego procesu sądowego, okoliczności objętych tajemnicą zawodową może zostać uznane za postępowanie sprzeczne z prawem oraz z zasadami etyki, a tym samym stanowić podstawę pociągnięcia radcy prawnego do odpowiedzialności dyscyplinarnej.
Naruszenia tajemnicy zawodowej nie stanowi natomiast powoływanie się przez radcę prawnego w toku prowadzonego procesu na sam fakt udzielenia pomocy prawnej konkretnemu podmiotowi oraz wskazywanie na wykonanie na rzecz danego podmiotu konkretnej usługi. W celu dochodzenie roszczeń o zapłatę przeciwko swojemu klientowi radca prawny może bowiem wykorzystać wystawianie przez siebie dokumenty finansowe (faktury, rachunki itp.) oraz ujawniać informacje objęte tego rodzaju dokumentacją.

SK-12.09.2017-JK

6) Czy konstrukcja świadczenia pomocy [prawnej – przyp. red.] w ramach współpracy z portalem internetowym, zakładająca publikowanie w systemie informatycznym wszystkich dokumentów, związanych z prowadzoną sprawą do którego dostęp miałby nie tylko radca prawny i klient, ale również właściciel portalu internetowego (poprzez swoich pracowników) nie stanowi naruszenia przepisów o tajemnicy radcy prawnego, nawet przy założeniu, iż klient, na rzecz którego miałaby być świadczona pomoc prawna wyrazi zgodę na taki schemat działania ?

[Z]awód radcy prawnego należy do zawodów zaufania publicznego, z czym nierozerwalnie związany jest obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej. Obowiązek ten wynika zarówno z przepisów ustawowych, norm etycznych jak również z samej roty ślubowania radcowskiego.
[N]ie można negować tego, iż art. 3 ust. 3 ustawy o radcach prawnych stoi na straży interesów klienta, chroniąc jego dobro, jakim jest bezpieczeństwo powierzonej przez klienta informacji, której radca prawny jest jedynie depozytariuszem, co przemawiałoby za dopuszczeniem możliwości zwolnienia przez odpowiednie oświadczenie ze strony klienta radcy prawnego z obowiązku dochowania tej tajemnicy, na gruncie obowiązujących regulacji prawnych naruszenie przez radcę prawnego obowiązków zachowania tajemnicy zawodowej, nawet jeśli jest dokonywane za wiedzą i akceptacją klienta, uznawane jest za przewinienie dyscyplinarne. O przyjmowaniu takiej kwalifikacji przesądza fakt, iż źródłem obowiązku dochowania tajemnicy zawodowej radcy prawnego nie jest treść zawartej pomiędzy radcą prawnym a klientem umowy, lecz ustawa.
[Z]godnie z postanowieniami art. 7 ust. 3 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego radca prawny nie może naruszać zasad etyki zawodowej i niewłaściwie wywiązywać się z obowiązków zawodowych w celu spełnienia oczekiwań klienta lub osób trzecich. Wykładnia sformułowanej w art. 8 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego zasady lojalnego postępowania radcy prawnego wobec klienta, na którego rzecz świadczy pomoc prawną oraz kierowania się dobrem klienta, w celu ochrony jego praw, nie może prowadzić do sprzeczności z ustawowymi i deontologicznymi regulacjami dotyczącymi tajemnicy zawodowej oraz ich naruszać. Ponadto, art. 23 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego stanowi, iż radca prawny obowiązany jest zabezpieczyć przed niepowołanym ujawnieniem wszelkie informacje objęte tajemnicą zawodową, niezależnie od ich formy i sposobu utrwalenia.
Radca prawny w oparciu o umowę o pracę lub umowę cywilnoprawną nie może (…) świadczyć pomocy prawnej na rzecz klientów podmiotów, świadczących usługi prawne nie w ramach wykonywania zawodu radcy prawnego (oraz w innych formach niż przewidzianych w art. 8 ust. 1 ustawy o radcach prawnych), lecz wyłącznie w oparciu o zasadę swobody działalności gospodarczej. Radca prawny nic może uczestniczyć w świadczeniu pomocy prawnej na rzecz klientów takiego podmiotu (w szczególności jako jej pracownik lub podwykonawca, działający na podstawie umowy cywilnoprawnej) albowiem stanowiłoby to oczywiste obejście przepisów ograniczających formę wykonywania zawodu radcy prawnego oraz prowadziłoby do powstania istotnych zagrożeń dla podstawowych wartości oraz zasad wykonywania zawodu radcy prawnego, w szczególności obowiązku zachowania tajemnicy, zawodowej, niezależności radcy prawnego oraz zakresu odpowiedzialności radcy prawnego wobec klienta.
[P]rzy założeniu, że właściciel portalu nie jest uprawniony do świadczenia pomocy prawnej w ramach wykonywania zawodu radcy prawnego, ani też nie jest spółką o jakiej mowa w art. 8 ust. 1 ustawy o radcach prawnych, świadczenie przez radcę prawnego pomocy prawnej, w ramach współpracy z takim portalem, w której dochodziłoby do publikowania w systemie informatycznym portalu internetowego dokumentów, zawierających tajemnicę zawodową, do którego dostęp miałby nie tylko radca prawny i klient ale również właściciel portalu internetowego (poprzez swoich pracowników), stanowiłoby naruszenie przez radcę prawnego art. 8 ust. 1 ustawy o radcach prawnych oraz obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej, nawet w razie wyrażenia przez klienta portalu internetowego zgody na taki schemat działania.

SK-27.01.2018-TK

7) Czy będący interwenientem ubocznym radca prawny w procesie odszkodowawczym wytoczonym przez byłego klienta, może zeznawać przez sądem na okoliczności związane z ustaleniami czynionymi z klientem co do sposobu prowadzenia sprawy skoro ów klient uzasadniając swoje stanowisko procesowe stawia radcy prawnemu zarzut, iż postępował on niegodnie z tymi ustaleniami ?

[N]a gruncie Kodeksu postępowania cywilnego nie istnieje możliwość zwolnienia radcy prawnego przez sąd z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej. W ramach tej procedury przewidziano bowiem tylko uprawnienie świadka do odmowy odpowiedzi na zadane mu pytanie, jeżeli zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej (art. 261 § 2 k.p.c.). Kodeks postępowania cywilnego zezwala tym samym na odmowę udzielenia przez osoby wykonujące zawody zaufania publicznego (w tym radców prawnych) odpowiedzi na pytanie i nie przewiduje procedury zwalniania z tego obowiązku, zaś ocena istotności pogwałcenia tajemnicy zawodowej została pozostawiona samemu radcy prawnemu. Sąd nie ma prawa ani do kontroli tej oceny, ani tym bardziej kompetencji do ostatecznego rozstrzygania w tym zakresie (…).
[R]adca prawny może być świadkiem w postępowaniu cywilnym, ale występując w takim charakterze musi pamiętać o ciążącym na nim obowiązku dochowania tajemnicy zawodowej oraz o sankcjach związanych z naruszeniem tego obowiązku. Zwrócić przy tym należy uwagę, że przepis art. 3 ust. 5 ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o radcach prawnych stanowi o zakazie zwolnienia z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej bez ograniczenia wyłącznie do istotnej tajemnicy.
Przyjmuje się jednak, że istnieją sytuacje, w której z uwagi na kontratyp stanu wyższej konieczności mogą zachodzić sytuacje, w których złożenie przez radcę prawnego zeznań w postępowaniu cywilnym w normalnej sytuacji stanowiące karalne ujawnienie tajemnicy radcy prawnego, karalnym nie będzie. (art. 26 ustawy z dnia 6 czerwca 1997r. Kodeks karny w związku z art. 741 ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o radcach prawnych – przyp. red.).
Udzielenie w toku procesu sądowego, przez radcę prawnego słuchanego w charakterze świadka odpowiedzi na pytania związane z okolicznościami objętymi tajemnicą zawodową, może (…) zostać uznane za postępowanie sprzeczne z prawem oraz z zasadami etyki. Jednakże w sytuacji, w której zachodzić będzie konflikt dwóch chronionych prawnie dóbr (dobra jakim jest tajemnica zawodowa, oraz dobra jakim jest konieczność ochrony dóbr radcy prawnego zagrożonych akcją zaczepną ze strony klienta radcy prawnego), może dojść do stanu wyższej konieczności, który wyłączy karalność (również dyscyplinarną) takiego zachowania. O ewentualnym zaistnieniu takich okoliczności decydują jednak zawsze okoliczności konkretnej sprawy.

SK-29.06.2018-TK

8) Czy wszelkie tworzone przez radcę prawnego dokumenty oraz korespondencja radcy prawnego obejmująca tajemnicę zawodową powinna być wyłączona z kontroli prowadzonej przez Spółkę (pracodawcę – przyp. red.) jako, że dochowanie tajemnicy zawodowej radcy prawnego stanowi nie tylko obowiązek, ale i prawo radcy prawnego ? Ewentualnie, czy kontrola określona w stanie faktycznym winna odbywać się z poszanowaniem tajemnicy radcy prawnego, np. kontrola dla celów diagnostycznych, statystycznych, bez możliwości wglądu do dokumentacji czy korespondencji ?

[R]adca prawny wykonujący zawód w jednostce organizacyjnej na podstawie umowy o pracę, nie może na komputerze będącym własnością pracodawcy i udostępnionym temu radcy prawnemu do wykonywania zawodu w tej jednostce, świadczyć pomocy prawnej innym klientom, w szczególności w czasie pracy w tej jednostce. Jego klientem jest pracodawca. (…) Gdyby strony umowy o pracę uzgodniły taką możliwość, to rzeczą radcy prawnego byłoby uzyskanie zgody pracodawcy na wyłączenie kontroli w takim zakresie.
[J]est kwestią pracodawcy czy, ze względu na specyficzne treści, ograniczy kontrolę wykorzystania sprzętu przez radcę prawnego i w jakim zakresie, czy pozostawi taką kontrolę nieograniczoną. W takim przypadku przy świadczeniu pomocy prawnej na takich warunkach, nie można byłoby dopatrywać się naruszenia przez radcę prawnego tajemnicy zawodowej.

SK-31.07.2018-JŁ

2. ZAJĘCIA NIEDOPUSZCZALNE ORAZ KONFLIKT INTERESÓW

1) Czy – w świetle art. 26 ust. 1 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego – reprezentowanie klientów w sprawach, w szczególności o odszkodowania za tzw. szkody medyczne, przeciwko podmiotowi leczniczemu na rzecz którego w przeszłości radca prawny świadczył pomoc prawną w postaci stałej obsługi prawnej jest dopuszczalne? Czy sam fakt uprzedniego świadczenia pomocy prawnej na rzecz tego podmiotu dawałby pacjentowi nieuzasadnioną przewagę ?

Postanowienie art. 26 ust. 1 KERP statuuje zakaz świadczenia pomocy prawnej przez radcę prawnego oraz nakaz wyłączenia się z prowadzenia sprawy w sytuacji, gdy wykonywanie czynności zawodowych naruszałoby tajemnicę zawodową lub stwarzało znaczne zagrożenie jej naruszenia, ograniczenia jego niezależności albo gdy posiadana przez niego wiedza o sprawach innego klienta lub osób, na rzecz których uprzednio wykonywał czynności zawodowe, dawałaby klientowi nieuzasadnioną przewagę. Obowiązek ten dotyczy także radcy prawnego, który przyjmuje pełnomocnictwo substytucyjne do występowania w danej sprawie. W doktrynie podkreśla się, że czynności radcy prawnego, do których odnosi się zakaz świadczenia pomocy prawnej muszą naruszać tajemnicę zawodową lub powodować stan znacznego zagrożenia jej naruszenia. Kryterium różnicującym pojęcie „znacznego zagrożenia” powinna być zatem rzeczywistość i bezpośredniość takiego ryzyka.
[R]adca prawny powinien dopełnić obowiązku badania przed rozpoczęciem świadczenia pomocy prawnej, czy nie występują okoliczności określone w art. 26 ust. 1 KERP, ale także inne okoliczności i konfiguracje konfliktu interesów, o których mowa w kolejnych postanowieniach KERP.
[R]ealność zarzutu konfliktu interesów, naruszenia lub zagrożenia naruszenia tajemnicy zawodowej, czy nieuzasadnionego uprzywilejowania, wraz z upływem czasu od zakończenia przez wnioskodawcę współpracy z podmiotem leczniczym będzie malała. Uzasadnieniem takiego stanowiska może być fakt, że na przestrzeni lat w podmiocie leczniczym dochodzi do zmiany kadry, mechanizmów działania i wytycznych z zakresu podejmowania decyzji.
[P]omimo braku ustawowo wyrażonego zakazu możliwości reprezentowania przez radcę prawnego klienta w sprawach o odszkodowanie za błąd medyczny przeciwko podmiotowi, na którego rzecz w przeszłości świadczył usługi prawne – radca każdorazowo zobligowany jest do dokonania wszechstronnej oceny każdej sytuacji, w której wykonuje czynności zawodowe z punktu widzenia naruszenia tajemnicy zawodowej, ograniczenia niezależności, a także nieuprawnionego wykorzystywania przewagi wynikającej z wiedzy o sprawach innego klienta. Konkretne stany faktyczne determinować bowiem mogą obowiązek wyłączenia się ze sprawy oraz wypowiedzenia pełnomocnictwa w przypadku jego udzielenia.

SK-16.02.2017-RW

2) Czy występuje konflikt interesów w przypadku świadczenia stałej obsługi prawnej jednostek organizacyjnych Skarbu Państwa, których obszar działania obejmuje teren odpowiadający kilku gminom, oraz podjęcia obsługi prawnej jakiegokolwiek innego podmiotu występującego przeciwko innym stationes fisci ?

Klientem radcy prawnego nie może być Skarb Państwa in abstracto, a wyłącznie jednostka organizacyjna Skarbu Państwa (statio fisci), z którą radca prawny zawarł umowę.
Ocena dopuszczalności występowania przez radcę prawnego zatrudnionego przez stationes fisci na zlecenie klienta innego niż statio fisci przeciwko statio fisci niezatrudniającej tego radcy prawnego wyłącznie przez pryzmat konfliktu interesów jest niewystarczająca. Ocena ta powinna każdorazowo uwzględniać także inne normy etyczne obowiązujące radcę prawnego, w szczególności zawierające podstawowe zasady wykonywania zawodu oraz wartości i obowiązki etyczne radcy prawnego, a także regulujące tajemnicę zawodową oraz zajęcia niedopuszczalne. Ograniczenie oceny wyłącznie do perspektywy konfliktu interesów bezpodstawnie ją zawęża i prowadzi do niedostatecznej (błędnej) oceny dopuszczalności podejmowania się przez radcę prawnego opisanych wyżej czynności, w szczególności z uwagi na pominięcie przy takiej ocenie kwestii lojalności wobec klienta w osobach stationes fisci i kierowania się ich dobrem w celu ochrony ich praw, tajemnicy zawodowej, zaufania do zawodu radcy prawnego oraz ryzyka nieuzasadnionej przewagi dla klienta niebędącego statio fisci przy występowaniu przeciwko stationes fisci w związku z posiadaną przez radcę prawnego wiedzą dotyczącą zatrudniających go stationes fisci.
Ocena dopuszczalności występowania przez radcę prawnego zatrudnionego przez stationes fisci na zlecenie klienta innego niż statio fisci przeciwko statio fisci niezatrudniającej tego radcy prawnego wykraczająca poza pryzmat konfliktu interesów pozwala na konstatację, że świadczenie pomocy prawnej określonym stationes fisci Skarbu Państwa wyklucza co do zasady możliwość świadczenia pomocy prawnej innemu klientowi niebędącemu statio fisci w sprawie przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez określone stationes fisci niezatrudniające tego radcy prawnego, z zastrzeżeniem, że wykluczenie dotyczy tylko tego samego rodzaju stationes fisci Skarbu Państwa. Nie można przy tym wykluczać wyjątków od sformułowanej zasady, dopuszczających pomoc prawną w opisanym wyżej przypadku, z wyłączeniem występowania przeciwko tym stationes fisci na których rzecz radca prawny świadczy pomoc prawną. Zwrócić należy przy tym uwagę, że wyjątek (…) powinien zostać uwzględniony wyłącznie w szczególnie uzasadnionych przypadkach i tylko wówczas gdy pozwoli na to dokonana ocena uwzględniająca wszystkie mające zastosowanie w konkretnym stanie faktycznym normy etyczne. Sytuacja ta w istocie może mieć miejsce wyjątkowo – wydaję się, że a priori nie może być związana z zadaniami merytorycznymi (ustawowymi) jednostki, a wyłącznie z obszarem organizacyjnym, o którym wiedza jest, co do zasady powszechna i nie zależy od rodzaju jednostki, np. w obszarze spraw z zakresu prawa pracy.
Należy (…) zwrócić uwagę na orzeczenie Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego z dnia 15 października 2014 r. w sprawie D 7/2014: „Sąd wskazuje, że w sytuacjach wątpliwych radca prawny winien rozstrzygać swoje wątpliwości odnośnie do konfliktu interesów raczej na rzecz niepodejmowania działania niż jego podejmowania. Istotne jest jednak przede wszystkim, aby radca prawny w ogóle dostrzegał problem konfliktu interesów i podejmował krytyczną refleksję w tego typu przypadkach.” (cyt. za: T. Jaroszyński [w:] T. Jaroszyński, A. Sękowska, P. Skuczyński, op. cit., s. 73). (…) [T]eza cytowanego orzeczenia winna mieć zastosowanie nie tylko przy rozstrzyganiu wątpliwości odnośnie do konfliktu interesów, ale przypisać jej należy odpowiednio znacznie szersze zastosowanie – do rozstrzygania wątpliwości odnośnie do postępowania zgodnego z normami etycznymi obowiązującymi radców prawnych.
Zajęcia niedopuszczalne i konflikt interesów należą do wrażliwego obszaru związanego z wykonywaniem zawodu radcy prawnego. (…) Brak zgody na podejmowanie się zajęć niedopuszczalnych lub budzących zastrzeżenia natury etycznej jest przejawem godności zawodowej.

SK-20.04.2017-GW-JK

3) Radca prawny zatrudniony na podstawie umowy o pracę w komórce organizacyjnej składającej się z kilku radców prawnych wniósł do Sądu Pracy pozew o uznanie za bezskuteczne dokonanego wypowiedzenia umowy o pracę. Czy w sporze zwolnionego radcy prawnego z pracodawcą pełnomocnikiem może być radca prawny, który był zatrudniony i pracuje w dalszym ciągu w tej samej komórce organizacyjnej, co zwolniony radca prawny ?

Zauważyć należy, że ani przepisy ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych ani przepisy Kodeksu Etyki Radcy Prawnego nie regulują wprost sytuacji przedstawionej we wniosku, niemniej jednak zawierają regulacje, które w takiej sytuacji, w konkretnym stanie faktycznym mogą skutkować obowiązkiem odmowy reprezentowania pracodawcy w sporze z innym zwolnionym radcą prawnym. (…) W sytuacjach wskazanych w przywołanych (…) przepisach (art. 15 ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o radcach prawnych i art. 27 pkt 5) Kodeksu Etyki Radcy Prawnego – przyp. red.) istnieje znaczne ryzyko wystąpienia konfliktu interesów i ograniczenia niezależności radcy prawnego reprezentującego klienta. (…) [Z]agrożenie takie wynikać może z tego, że radca prawny pracujący uprzednio w małym kilkuosobowym zespole razem ze zwolnionym radcą prawnym, może mieć dużą wiedzę o okolicznościach sprawy, co może dawać pracodawcy – klientowi nieuzasadnioną przewagę. Z drugiej strony zagrożenie takie może wynikać z tego, iż w związku ze wspólną pracą w komórce organizacyjnej zatrudniającej kilku radców prawnych bardzo prawdopodobnym jest pozostawanie ze sobą nawzajem radców prawnych w bliskich koleżeńskich stosunkach.
[Z]godnie z art. 10 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego radca prawny ma obowiązek unikania konfliktu interesów. W związku z powyższym należy wskazać, że w razie wątpliwości w tym zakresie radca prawny nie powinien udzielać pomocy prawnej.
W celu udzielenia jednoznacznej odpowiedzi niezbędne byłoby bliższe przytoczenie (…) okoliczności faktycznych dotyczących relacji radcy prawnego ze zwolnionym radcą prawnym i jego wiedzy o okolicznościach związanych ze sporem radcy prawnego z pracodawcą wynikających z pracy w tej samej komórce organizacyjnej. Niemniej jednak w takiej sytuacji należy przyjąć duże prawdopodobieństwo zaistnienia konfliktu interesów, którego radca prawny ma obowiązek unikać.

SK-28.06.2017-TK

4) Czy jest możliwość pełnienia przez radcę prawnego funkcji członka zarządu/pełnomocnika w sytuacji jednoczesnego zatrudnienia tego radcy prawnego w ramach stosunku pracy ewentualnie w ramach umowy zlecenia w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością ?

Literalne brzmienie (…) przepisu (art. 214 § 1 Kodeksu spółek handlowych – przyp. red.) wskazuje, że ograniczenia w łączeniu stanowiska radcy prawnego w spółce z o.o., dotyczą jednie członkostwa w radzie nadzorczej lub komisji rewizyjnej, zaś spod reżimu zakazu wyłączone pozostaje członkostwo w zarządzie spółki.
Powyższe, każdorazowo należy odnieść do unormowań zawartych w Kodeksie Etyki Radcy Prawnego dotyczących zasad ogólnych wykonywania zawodu, niezależności radcowskiej oraz unikania konfliktu interesów a także do zapisów Ustawy o radcach prawnych i okoliczności danego stanu faktycznego.
[N]iezależność w związku ze świadczeniem pomocy prawnej jest jedną z podstawowych wartości zawodu radcy prawnego. Niezależność ta ma ogromne znaczenie tak z punktu widzenia ochrony konstytucyjnych praw i wolności obywatelskich, jak i prawidłowego funkcjonowania całego wymiaru sprawiedliwości, którego elementem jest zawód radcy prawnego – jako zawód zaufania publicznego (art. 17 ust. 1 Konstytucji RP). (…) Powyższe ściśle łączy się także z obowiązkiem radcy prawnego przejawiającym się w unikaniu konfliktu interesów, o którym mowa w art. 10 oraz art. 25 i nast. Kodeksu Etyki Radcy Prawnego. Obowiązek unikania przez radcę prawnego konfliktu interesów służy zapewnieniu niezależności, a także dochowaniu tajemnicy zawodowej oraz lojalności wobec klienta. Aspekt ten jest ważny w korelacji z treścią przepisu 211§1 KSH (…).
[S]pecyfika zawodu radcy prawnego oraz przepisy samorządowe wymagają od każdego przedstawiciela korporacji dogłębnej analizy, czy w danym stanie faktycznym połączenie w/w stanowisk licować będzie z etyką zawodu, nie narażając przy tym godności i niezależności radcowskiej na szwank.

SK-31.07.2017-JK

5) Czy osoba, która pracowała w organie administracji publicznej, prowadziła sprawy merytoryczne oraz podpisywała z upoważnienia pisma i decyzje, a następnie w tym organie została radcą prawnym, musi wyłączyć się ze spraw, w których uprzednio brała udział ?

Użycie sformułowania „w sprawie” (w art. 27 pkt 1) KERP – przyp. red.) oznacza, że zakaz dotyczy udzielenia pomocy prawnej w konkretnej sprawie, w której może dojść do konfliktu interesów, a nie świadczenia na rzecz klienta pomocy prawnej co do zasady.
[N]ie ma znaczenia fakt, iż uprzedni pracodawca i obecny klient radcy prawnego, to ten sam podmiot. Należy bowiem podkreślić, że kodeks definiuje kwestię konfliktu interesów w rozumieniu art. 27 KERP przez pryzmat sprawy, w której radca uprzednio brał udział, a nie podmiotu, na rzecz którego wykonywał pracę czy świadczył usługi w ramach stosunku cywilnoprawnego. Decydująca w tym zakresie nie jest zatem tożsamość klienta, a sprawa w której radca prawny brał udział np. poprzez wydanie decyzji, sporządzenie uzasadnienia itp.
[W] przypadku dokonywania oceny prawnej sprawy, w której radca prawny uprzednio brał udział jako urzędnik, istnieje poważne ryzyko utraty bezstronnego osądu i potencjalnego utwierdzania się w błędnej ocenie stanu faktycznego, dokonanej w danej sprawie uprzednio. Trudno byłoby w takiej sytuacji, zwłaszcza w przypadku dostrzeżenia wcześniejszego błędu, przykładowo na skutek poszerzenia wiedzy, dokonać obiektywnej i rzetelnej oceny sprawy, bowiem wiązałoby się to niejednokrotnie ze wskazaniem własnych błędów lub zaniecham W takiej sytuacji, nawet gdyby w rzeczywistości nie doszło do ujawnienia wcześniejszych błędów czy nieprawidłowości, zawsze istnieje ryzyko oceny przez osoby lub podmioty zewnętrzne, iż ocena prawna własnych działań stanowi klasyczny przykład konfliktu interesów.
[O]soba, która pracowała w organie administracji publicznej, prowadziła sprawy merytoryczne oraz podpisywała z upoważnienia pisma i decyzje, a następnie w tym organie została zatrudniona na stanowisku radcy prawnego lub świadczy pomoc prawną na podstawie umowy cywilnoprawnej, powinna powstrzymać się od udzielania pomocy prawnej w sprawach, w których uprzednio brała udział w jakiejkolwiek formie na stanowisku urzędniczym. Udzielanie pomocy prawnej w takich warunkach należałoby uznać za działanie w ramach konfliktu interesu i złamanie zakazu, o którym mowa w art. 27 pkt 1) Kodeksu Etyki Radcy Prawnego.

SK-22.01.2018-JK

3. INFORMOWANIE O WYKONYWANIU ZAWODU ORAZ POZYSKIWANIE KLIENTÓW

1) Czy dopuszczalne jest złożenie przez radcę prawnego informacji o wykonywaniu zawodu oraz działalności z nim związanej w przedsiębiorstwie, w którym pomoc prawną dotychczas świadczyła kancelaria, a na jej zlecenie ten radca prawny, w celu nawiązania stosunku prawnego w przedmiocie świadczenia pomocy prawnej, w sytuacji zakończenia współpracy między tą kancelarią i tym przedsiębiorstwem ?

Wysłanie korespondencji do konkretnego adresata zawierające dopuszczalne na gruncie art. 31 ust. 3 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego informacje nakierowane na zainteresowanie go i ewentualne zainicjowanie rozmów w celu nawiązania współpracy zakwalifikować należy jako pozyskiwanie klienta, a nie informowanie o wykonywaniu zawodu w rozumieniu art. 31 ust. 1 i ust. 2 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego. Działania te podlegają w konsekwencji ocenie przez pryzmat art. 50 ust. 3 w związku z art. 33 ust. 2 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego. Ocena ta powinna jednak każdorazowo uwzględniać także inne normy etyczne obowiązujące radcę prawnego, w szczególności zawierające podstawowe zasady wykonywania zawodu oraz wartości i obowiązki etyczne radcy prawnego, a także regulujące stosunki pomiędzy radcami prawnymi.
Wysłanie informacji o wykonywaniu zawodu oraz działalności z nim związanej w ramach pozyskiwania klienta powinno zostać uzależnione od dokonania uprzedniego ustalenia przez radcę prawnego, czy adresat korespondencji korzysta już z pomocy prawnej radcy prawnego. Czynności te powinny zostać rozdzielone. Ocena zachowań radcy prawnego w dopuszczalnych granicach pozyskiwania klienta zależeć będzie od konkretnego stanu faktycznego i podlegać powinna stopniowaniu w procesie poszukiwania wzorca postępowania z jednej strony oraz ryzyka naruszenia zasad etyki z drugiej strony.
Pozyskiwanie klienta należy do wrażliwego obszaru związanego z wykonywaniem zawodu radcy prawnego. Przestrzeganie zasad deontologii zawodowej w tym zakresie nabiera szczególnego znaczenia w aktualnej sytuacji na rynku świadczenia pomocy prawnej. Mając na uwadze analizowane przepisy Kodeksu Etyki Zawodu Radcy Prawnego dotyczące pozyskiwania klienta należy pamiętać, iż zawód radcy prawnego jest to zawód zaufania publicznego, respektujący ideały i obowiązki etyczne ukształtowane w toku jego wykonywania. Są to zarówno obowiązki radcy prawnego względem klientów, sądów oraz pozostałych organów ochrony prawnej, innych radców prawnych i samorządu zawodowego – związane z rolą zawodu cieszącego się odpowiednim prestiżem i zaufaniem. Do wymogów profesjonalizmu tego zawodu zaliczyć można dbałość o podejmowanie zgodnych z zasadami deontologii działań mających na celu nawiązanie współpracy w celu świadczenia pomocy prawnej. Brak zgody na pozyskiwanie klienta z naruszeniem podstawowych zasad wykonywania zawodu oraz wartości i obowiązków etycznych radcy prawnego, a także regulacji dotyczących stosunków pomiędzy radcami prawnymi jest przejawem godności zawodowej.

SK-30.05.2017-GW

2) Radca prawny zwrócił się z prośbą o ocenę przygotowanych w ramach prowadzonej przez niego Kancelarii ofert współpracy (świadczenia usług pomocy prawnej) adresowanych do potencjalnych klientów. W ramach dokonanej oceny Komisja Etyki i Wykonywania Zawodu Krajowej Rady Radców Prawnych sformułowała określone wnioski o charakterze ogólnym.

[Z] art. 33 ust. 1 KERP wynika wyraźnie, że pozyskiwaniem klientów jest każde działanie radcy prawnego bez względu na formę i środki techniczne. Skoro zatem forma i środki techniczne nie mają znaczenia dla kwalifikacji danego zachowania jako pozyskiwania klientów a co do zasady samo pozyskiwanie klientów nie jest zakazane należy przyjąć, że przesłanie bezpośredniej propozycji zawarcia umowy z konkretnym klientem instytucjonalnym lub prowadzącym działalność gospodarczą na adres instytucji lub na adres wskazany jako adres prowadzenia działalności gospodarczej zarówno pocztą tradycyjną jak i faksem lub pocztą elektroniczną jest co do zasady dopuszczalne. Trudno bowiem bronić tezy, że takie zachowanie narusza dobre obyczaje w sytuacji, gdy jest to obecnie powszechnie stosowana metoda pozyskiwania klientów w wielu branżach. Takie zachowanie nie narusza też normy nakazującej poszanowanie godności zawodu radcy prawnego przy pozyskiwaniu klientów (art. 33 ust. 2 in fine KERP). Trudno też przyjmować, że taka forma kontaktu z potencjalnymi klientami narusza prawo do prywatności, które co do zasady ma chronić prawa osoby fizycznej w sferze ich życia prywatnego.
Jak (…) wynika z art. 7 KERP, radca prawny, przy wykonywaniu czynności zawodowych powinien być wolny od wszelkich wpływów wynikających z jego interesów, nacisków z zewnątrz oraz ingerencji z jakiejkolwiek strony lub z jakiegokolwiek powodu. Wyrażone przez kogokolwiek polecenia, ograniczające niezależność sugestie czy wskazówki, nie mogą wpływać na prezentowane przez niego stanowisko w sprawie. [N]a pewno mogą być takie sytuacje, gdy sugestie czy wskazówki klienta mogą pozostawać w sprzeczności z powszechnie obowiązującym prawem lub mogą pozostawać w sprzeczności z jego interesem prawnym. Już choćby z tego powodu wątpliwości budzi wskazywanie jako dewizy działania Kancelarii zasady pełnego usatysfakcjonowania klienta.
[W]ątpliwość może rodzić się w związku z wyrażeniem „(…) dzięki doskonałym wynikom pracy Kancelaria (…) jest w stanie w sposób profesjonalny świadczyć pomoc prawną w projektach (…)”, gdyż mogłoby to sugerować gwarancję a jeśli nie gwarancję to przynajmniej wywoływać uzasadnione oczekiwanie korzystnego wyniku spraw prowadzonych przez Kancelarię. Na pewno jednak sformułowanie takie nie stanowi przejawu porównywania jakości czynności zawodowych z czynnościami innych, możliwych do identyfikacji osób (art. 32 pkt 5) KERP w zw. z art. 33 ust. 2 KERP). Z drugiej strony wypada zauważyć, że mankamentem takiego sformułowania jest również to, że wymyka się ono spod oceny z zastosowaniem kryterium zgodności z rzeczywistością (art. 32 pkt 1) KERP w zw. z art. 33 ust. 2 KERP).
Pewne wątpliwości może (…) budzić jednoczesne kierowanie oferty świadczenia pomocy prawnej do dwóch grup klientów, których interesy w poszczególnych postępowaniach pozostają w sprzeczności, tj. zarówno do potencjalnych wykonawców, jak i do potencjalnych zamawiających. Biorąc jednak pod uwagę szerokie zastosowanie zamówień publicznych zarówno w działalności podmiotów państwowych, jak i samorządowych nie sposób z góry wykluczyć możliwości jednoczesnego występowania zarówno w charakterze pełnomocnika zamawiającego, jak i w charakterze wykonawcy. Wydaje się, że największe wątpliwości mogłyby wystąpić w tym zakresie w odniesieniu do Skarbu Państwa jako jednej osoby prawnej.
Przesłanie oferty świadczenia pomocy prawnej w zakresie zamówień publicznych zarówno do zamawiających, jak i do potencjalnych oferentów, niezależnie od formy lub zastosowanych środków technicznych nie narusza Kodeksu Etyki Radcy Prawnego.
Radca prawny podejmujący decyzję o skierowaniu oferty do potencjalnych klientów musi przestrzegać zasad wynikających z art. 33 ust. 2 KERP, zgodnie z którymi pozyskiwanie klientów jest możliwe jedynie w sposób zgodny z prawem, dobrymi obyczajami i z poszanowaniem godności zawodu.
Odpowiedzialność za treść oferty ponosi wyłącznie radca prawny kierujący ofertę do potencjalnych klientów.

SK-16.06.2017-TG

3) Czy dopuszczalne jest korzystanie z opcji „promuj post” na portalu społecznościowym kancelarii radcy prawnego ? Czy dopuszczalne jest umieszczanie na samochodzie używanym przy wykonywaniu zawodu przez radcę prawnego adresu strony internetowej kancelarii prowadzonej przez tego radcę prawnego oraz numeru telefonu ?

[N]a gruncie Kodeksu Etyki Radcy Prawnego nie sformułowano wprost zakazu reklamy. Mimo to funkcję quasi zakazu pełni ograniczenie informowania wyrażone w art. 32 Kodeku Etyki Radcy Prawnego (dalej KERP), obejmujące pojęciowo także reklamę i inne formy marketingowe jedynie do działań zgodnych z dobrymi obyczajami oraz licujących z godnością zawodu.(…) Oczywiście wspomnianych zakazów nie sposób analizować bez odniesienia się do zawartego w treści art. 31 KERP przepisu statuującego dozwolone informowanie, zgodnie z którym informowaniem jest inicjowane przez radcę prawnego działanie niestanowiące bezpośredniej propozycji zawarcia umowy z konkretnym klientem, bez względu na jego formę, treść i środki techniczne.
[K]orzystanie z opcji „promuj post” na portalu społecznościowym Facebook stanowi niedopuszczalne informowanie w myśl art. 32 KERP, jako sprzeczne z dobrymi obyczajami i naruszające godność zawodu radcy prawnego.
[N]awet w obliczu zmieniających się realiów rynkowych, nie zawsze zasadne pozostaje porównywanie sposobów informowania o działalności radcy prawnego do analogicznych sposobów praktykowanych w innych grupach zawodowych, nie należących do zawodów zaufania publicznego.
[C]hoć przepisy samorządowe radców prawnych nie wyrażają wprost zakazu reklamy, w przypadku zawodu zaufania publicznego istnieje szereg quasi zakazów promocji, które winny być przez jego członków respektowane. Każdorazowo należy poddawać wnikliwiej analizie czy dany zabieg informacyjny nie stoi w opozycji do godności zawodu bądź też czy nie narusza dobrych obyczajów. Niejednokrotnie określenie granicy pomiędzy dozwolonym a zakazanym informowaniem bywa utrudnione z uwagi na intensywnie zmieniające się realia rynkowe oraz rozwój techniki, dlatego też wiele przypadków zależało będzie od indywidualnych stanów faktycznych.
[K]orzystanie z odpłatnej opcji promowania postów na portalach społecznościowych z jednoczesnym ustawieniem zasięgu osobowego i terytorialnego tejże promocji stanowi formę natarczywej i nachalnej reklamy. Użytkownicy portalu zostają pozbawieni możliwości wyboru, promowane posty radcy prawnego wyświetlają się w aktualnościach z dopiskiem „sponsorowane” w wybranych przez radcę prawnego częstotliwościach. Posty sponsorowane wyświetlają się nie tylko fanom profilu prawniczego, ale także innym, często niezainteresowanym użytkownikom, czego nie można zaaprobować w świetle brzmienia przepisów Kodeksu Etyki Radcy Prawnego.
Przepisy samorządowe nie zawierają także jednoznacznych zapisów, które wprost ograniczałyby możliwość zawierania informacji o wykonywaniu zawodu na karoserii samochodu służącego radcy prawnemu do wykonywania działalności zawodowej. Tym niemniej, mimo, że zakaz taki nie został wyartykułowany, na uwadze mieć należy, że w pewnych okolicznościach taka forma informacji może naruszać dobre obyczaje, godność zawodu czy też stanowić informację nachalną i natarczywą. Nie sposób wskazać generalnej zasady, w której informowanie takie przekraczałoby cienką, granicę między dozwolonym a niedozwolonym, stąd też w powyższym względzie zalecana jest szczególna ostrożność albowiem typowe dla innych grup zawodowych formy docierania do klienta na gruncie zawodu zaufania publicznego podlegają licznym rygorom.

SK-12.09.2017-JK

4) Czy zgodne z przepisami byłoby zamieszczenie ogłoszenia lokalnej (bydgoskiej) kancelarii radcy prawnego: 1) na informacyjnej mapie powiatu (ogłoszenie o wymiarach 8×4 cm), 2) na telebimie o wymiarach 12 m² (statyczna plansza wyświetlana co 7 minut), z zastrzeżeniem, że ogłoszenie nie zawierałoby znamion reklamy, tj. zwrotów najtańszy, najlepszy, najskuteczniejszy itp. ?

Informowanie o wykonywaniu zawodu radcy prawnego oraz działalności z nim związanej jest prawem radcy prawnego. Informowanie to powinno odbywać się z poszanowaniem przepisów prawa powszechnie obwiązującego oraz Kodeksu Etyki Radcy Prawnego, w szczególności postanowień Rozdziału 3. dotyczącego informowania o wykonywaniu zawodu oraz pozyskiwania klientów, a także z zachowaniem dbałości o godność zawodu, jako jednej z podstawowych zasad wykonywania zawodu oraz wartości i obowiązków etycznych, o której mowa w art. 11.
Informowanie o wykonywaniu zawodu radcy prawnego oraz działalności z nim związanej doznaje ograniczeń nie tylko ze względu na treść, ale także formę, kontekst oraz status zawodu. Brak uwzględnienia któregokolwiek z elementów ograniczających może skutkować uznaniem informacji za sprzeczną z określonymi postanowieniami Kodeksu Etyki Radcy Prawnego.
Zamieszczenie ogłoszenia o kancelarii radcy prawnego o wymiarach 8 x 4 cm na informacyjnej mapie powiatu, przy założeniu zgodności treści ogłoszenia z postanowieniami Kodeksu Etyki Radcy Prawnego, w szczególności art. 31 ust. 3, w kontekście jego wymiarów oraz nośnika informacji nie budzą zastrzeżeń. Każdorazowo w przypadku zamiaru zamieszczenia takiego ogłoszenia na informacyjnej mapie powiatu niezbędne jest jednak zbadanie kontekstu zamieszczenia ogłoszenia. Nie można bowiem wykluczyć, że kontekst ten nie będzie licować z godnością zawodu radcy prawnego lub dobrymi obyczajami, które radcowie prawni zobowiązani są przestrzegać, a w konsekwencji determinować uznanie publikacji ogłoszenia za sprzeczną z postanowieniami Kodeksu Etyki Radcy Prawnego, w szczególności art. 32 ab initio w związku z art. 33 ust. 2 i art. 11.
Zamieszczenie ogłoszenia o kancelarii radcy prawnego, przy założeniu zgodności treści ogłoszenia z postanowieniami Kodeksu Etyki Radcy Prawnego, w szczególności art. 31 ust. 3, na telebimie o wymiarach 12 m² wyświetlanej co 7 minut nie mieści się w dopuszczalnych granicach informowania o wykonywaniu zawodu radcy prawnego oraz działalności z nim związanej, określonych w przepisach Kodeksu Etyki Radcy Prawnego, a to z uwagi na możliwość uznania takiej formy ogłoszenia za sprzeczną z dobrymi obyczajami, nielicującą z godnością zawodu, noszącą cechy narzucania się, a w konsekwencji naruszającą przepisy art. 32 pkt 4) w związku z art. 33 ust. 2 i art. 11 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego.

SK-20.04.2018-GW

4. WYNAGRODZENIE RADCY PRAWNEGO ORAZ ŚRODKI KLIENTA

1) Czy w świetle obowiązujących przepisów ustawy o radcach prawnych oraz zasad etyki radcy prawnego radca prawny godząc się w umowie z klientem na podział kosztów zastępstwa prawnego w ten sposób, iż z odzyskanych od strony przeciwnej kosztów zastępstwa wypłaca klientowi 50 % wynagrodzenia nie narusza przepisów wymienionych aktów prawnych ? Czy składając powództwo o zapłatę i nie ujawniając umowy z klientem wprowadza Sąd w błąd co do wysokości żądania kosztów zastępstwa procesowego ?

[R]adca prawny, wykonujący zawód radcy prawnego w ramach stosunku pracy nie może we własnym imieniu i na swoją rzecz dochodzić kosztów procesu, w postępowaniu egzekucyjnym na podstawie tytułu wykonawczego zasądzającego koszty procesu na rzecz strony, którą reprezentował w postępowaniu rozpoznawczym. Koszty procesu są wierzytelnością strony. Wyegzekwowanie przez stronę kosztów procesu od strony przeciwnej jest warunkiem sine qua non powstania prawa radcy prawnego do dodatkowego wynagrodzenia, o którym mowa w ustawie o radcach prawnych. (…) Jedynie w przypadku, gdyby strona dokonała przelewu wierzytelności lub jej części, z tytułu niewyegzekwowanych kosztów procesu, radca prawny byłby legitymowany do dochodzenia tej wierzytelności od przeciwnika strony, ale nie od razu w postępowaniu egzekucyjnym, lecz rozpoczynając od postępowania rozpoznawczego.
Umowa o świadczenie pomocy prawnej w innej formie niż w ramach stosunku pracy, może odmiennie od ustawy o radcach prawnych regulować kwestie dotyczące wynagrodzenia radcy prawnego.
[K]oszty procesu są prawem majątkowym strony. Dopóki nie zostaną one wyegzekwowane przez stronę, po stronie radcy prawnego nie powstanie prawo do dodatkowego wynagrodzenia z tytułu kosztów procesu, i wobec tego strona ma nieograniczone, prawo do dyspozycji tym prawem. Może nawet zrzec się tego prawa i nie jest wymagana dla takiego zrzeczenia zgoda radcy prawnego. Z tego powodu radca prawny nie posiada wobec strony, która reprezentował w postępowaniu rozpoznawczym, skutecznego prawa do dodatkowego wynagrodzenia aż do chwili wyegzekwowania przez stronę kosztów procesu.

SK-22.05.2017-JŁ

2) Czy w umowie wynagrodzenie (radcy prawnego – przyp. red.) może być określone jako pro bono, oraz dodatkowo w przypadku wygranej sprawy klient zapłaci radcy prawnemu wynagrodzenie w kwocie X złotych, tj. koszty jakie zostaną mu zasądzone przez sąd od drugiej strony na skutek pozytywnego zakończenia sprawy, z kolei w przypadku przegrania sprawy klient zapłaci radcy prawnemu wynagrodzenie w kwocie Y złotych ? Czy taki zapis będzie dopuszczalny i nie naruszy art. 36 ust. 3 KERP ?

[J]eżeli zostanie zawarte postanowienie umowne, wedle którego klient ma zapłacić radcy prawnemu wynagrodzenie w ustalonej wysokości, zależnej od wyniku sprawy, to nie można określić tak umówionego wynagrodzenia jako świadczenie usług pro bono.
[U]mowne ustalenie wynagrodzenia wyłącznie w postaci zasądzonych przez sąd kosztów zastępstwa procesowego dla pełnomocnika strony jest niezgodne z zasadami etyki radcy prawnego.
Jeżeli (…) radca prawny umówi się z klientem na określoną kwotę, która będzie stanowiła wynagrodzenie podstawowe, to w umowie o świadczenie usług prawnych można wskazać, że w przypadku wygrania sprawy radca prawny uzyska dodatkowe honorarium w kwocie uzyskanej z zasądzonej w orzeczeniu kwoty zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. (…) Należy jednak stwierdzić, że wynagrodzenie podstawowe powinno uwzględniać okoliczności wskazane w art. 36 ust. 1 KERP, a zatem nie może mieć charakteru czysto symbolicznego i stanowić w istocie jego pozór, tego typu postanowienie umowne stanowiłoby obejście zakazu ustalania wynagrodzenia za pomyślny wynik sprawy jako jedynego honorarium za świadczone usługi prawne.
Kodeks Etyki Radców Prawnych nie zabrania świadczenia pomocy prawnej nieodpłatnie. Jest to dopuszczalne, jednakże wówczas umowa z klientem powinna określać, że usługi prawne będą udzielane bez zapłaty umownego wynagrodzenia.

SK-26.01.2018-SM

III. INNE ZAGADNIENIA ZWIĄZANE Z WYKONYWANIEM ZAWODU

1) Czy istnieje możliwość podjęcia zatrudnienia przez radcę prawnego w jednoosobowej kancelarii adwokackiej na podstawie umowy cywilnoprawnej lub umowy o pracę wraz z jednoczesnym reprezentowaniem klientów tej kancelarii przed sądami na podstawie pełnomocnictwa substytucyjnego udzielonego temu radcy prawnemu przez adwokata prowadzącego tę kancelarię ?

[R]adca prawny może być pracownikiem jednoosobowej kancelarii adwokackiej. Wówczas zatrudniająca go kancelaria adwokata jest w rozumieniu art. 3 KP jego pracodawcą. (…) W takim przypadku radca prawny wykonuje pracę (…), mając jednak na uwadze zasadę niezależności wyrażoną w art. 13 ustawy (z dnia 6 lipca 1982r. o radcach prawnych), zgodnie z którą radca prawny nie jest związany poleceniem co do treści opinii prawnej.
[P]racodawca zatrudniający radcę prawnego – w ramach przysługujących pracodawcy uprawnień kierowniczych wynikających z istoty stosunku pracy – nie może wydać radcy prawnemu polecenia służbowego, które wykraczałoby poza zakres pomocy prawnej. Wydanie takiego polecenia jest bezskuteczne w tym sensie, że radca ma prawo uchylić się od wykonania takiego polecenia, bez narażania się na jakiekolwiek sankcje ze strony pracodawcy.
Radca prawny prowadzi – w imieniu swego pracodawcy – samodzielnie sprawy przed sądami (organami administracji), przy czym ma obowiązek czynić to z należytą starannością, przestrzegając zasad etyki zawodowej; w szczególności powinien w sposób należyty (adekwatny do okoliczności) wykorzystać przewidziane w przepisach prawa środki służące zapewnieniu ochrony uzasadnionych interesów swego pracodawcy (art. 14 ustawy (z dnia 6 lipca 1982r. o radcach prawnych)). Ostatni wątek prowadzi do konkluzji, że radca prawny może działać na podstawie pełnomocnictwa substytucyjnego. Zgodnie z art. 22 ust. 2 ustawy (z dnia 6 lipca 1982r. o radcach prawnych) – radca prawny, wypowiadając pełnomocnictwo, umowę zlecenia lub umowę o pracę, obowiązany jest wykonać wszystkie niezbędne czynności, aby okoliczność ta nie miała negatywnego wpływu na dalszy tok prowadzonych przez niego spraw.

SK-06.05.2017-SM

2) Czy podjęciu przez radcę prawnego, w związku z wyznaczeniem przez dziekana rady okręgowej izby radców prawnych, funkcji tymczasowego pełnomocnika szczególnego (art. 138n ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. – Ordynacja podatkowa) z urzędu w postępowaniu podatkowym nie stoi na przeszkodzie regulacja art. 12 ust. 2 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego w związku z niezajmowaniem się przez tego radcę prawnego problematyką podatkową oraz niewspółpracowaniem z osobami zajmującymi się udzielaniem pomocy prawnej w tym zakresie ?

Wobec braku regulacji wskazującej podmiot władny do zwolnienia radcy prawnego z obowiązków tymczasowego pełnomocnika szczególnego, o jakim mowa w ustawie – Ordynacja podatkowa, zasadnym wydaje się zastosowanie w takich przypadkach na zasadzie analogii prawa regulacji przewidzianej dla zwolnienia radcy prawnego z obowiązku pełnomocnika procesowego przed sądem administracyjnym. Radca prawny z ważnych powodów, o jakich mowa w szczególności w §2 ust. 3 (Uchwały Nr 152/VII/2010 Krajowej Rady Radców Prawnych z dnia 15 października 2010r. w sprawie wyznaczania radców prawnych do prowadzenia spraw z urzędu – przyp. red.), ze stosowną prośbą winien zwrócić się zatem do rady lub upoważnionego przez nią dziekana, który uznając powody wnioskowania o zwolnienie za usprawiedliwione (uzasadnione) winien zwolnić radcę prawnego z obowiązków pełnomocnika i w jego miejsce wyznaczyć innego.
[B]rak bieżącej praktyki w prowadzeniu spraw podatkowych i świadczenia pomocy prawnej w tym zakresie, zważywszy na specyfikę prawa podatkowego i autonomiczność jego regulacji może stanowić uzasadnioną podstawę odmowy podjęcia się czynności tymczasowego pełnomocnika szczególnego, o jakim mowa w ustawie – Ordynacja podatkowa, a to – z powołaniem się na unormowania z art. 22 ust. 1 ustawy o radcach prawnych i art. 12 ust. 2 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego.

SK-08.05.2017-ZP

3.1) Czy radca prawny zarejestrowany w Urzędzie Pracy jako osoba bezrobotna, może kontynuować prowadzenie spraw gdzie został ustanowiony pełnomocnikiem z urzędu (sprawy są w toku), w czasie gdy aktywnie wykonywał zawód ?

Czy radca prawny nie będąc zatrudniony, ani na podstawie umowy o pracę, czy też na umowę cywilnoprawną, lub też nie prowadząc działalności gospodarczej, może prowadzić sprawy urzędowe przydzielone przez Okręgową Izbę Radców Prawnych ?

[R]adca prawny (ciągłość takiego statusu występuje mimo czasowego statusu bezrobotnego, oraz mimo braku występowania chociażby jednej z form wykonywania zawodu przewidzianych art. 8 ustawy z dnia 8 lipca 1982r. o radcach prawnych) ma prawo i obowiązek dalszego prowadzenia sprawy z urzędu, chyba, że sąd (…) zwolni [go] z tego obowiązku. [W]ykonywanie innej pracy zarobkowej, a także ewentualne osiągnięcie określonego przychodu może mieć bezpośredni wpływ na status radcy prawnego jako osoby bezrobotnej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, ale będą prawnie indyferentne dla statusu pełnomocnika z urzędu oraz obowiązków z tym związanych.

3.2) Czy radca prawny będąc osobą bezrobotną powinien w dalszym ciągu uiszczać składkę członkowską czy też zawiesić wykonywanie zawodu z uwagi na status osoby bezrobotnej, i tym samym zaprzestać opłacać składkę ?

W zakresie obowiązku opłacania składki członkowskiej należy przywołać przepis [§8 ust. 1 pkt 2) Uchwały Nr 7/VIII/2010 Krajowej Rady Radców Prawnych z dnia 10 grudnia 2010 r. w sprawie wysokości składki członkowskiej], który przewiduje czasowe zwolnienie, na wniosek zainteresowanego, z opłacania składek od następnego miesiąca po miesiącu zawiadomienia Rady Okręgowej Izby Radców Prawnych o nabytym i udokumentowanym zaświadczeniem starosty powiatu statusie bezrobotnego.

SK-09.08.2017-RW

4.1) Czy nie zachodzi konflikt interesów i nie naruszana jest etyka radcowska, gdy (…) radca prawny [zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony] reprezentuje w sądzie spółdzielnię (zarząd) w sprawie pomiędzy spółdzielnią, a członkiem tej spółdzielni, właścicielem jej majątku i jednocześnie chlebodawcą tegoż radcy prawnego ?

Radca prawny występujący jako pełnomocnik spółdzielni w postępowaniu sądowym prowadzonym przeciwko członkowi spółdzielni (lub z powództwa albo wniosku członka przeciwko spółdzielni) nie pozostaje w konflikcie interesów jako reprezentant dwóch spierających się stron. Pełnomocnictwo do działania w imieniu spółdzielni nie jest bowiem równoznaczne z pełnomocnictwem do działania w imieniu członka spółdzielni. Spółdzielnia i członek spółdzielni są odrębnymi podmiotami prawnymi. Ich interesy mogą być zbieżne lub sprzeczne. (…) Stanowisko powyższe nie wyklucza sytuacji, że w sporze między spółdzielnią a członkiem radca prawny może znaleźć się w stanie konfliktu interesów, aczkolwiek z innych powodów niż nieuprawnione przyjęcie, że pełnomocnictwo do działania w imieniu spółdzielni wyklucza zastępowanie spółdzielni w sporze z jej członkiem.

Obowiązek unikania konfliktu interesów przy świadczeniu pomocy prawnej określa ustawa (art. 15 – przyp. red.) i Kodeks Etyki Radcy Prawnego (art. 28 i art. 29 przyp. red.).

4.2) Czy radca prawny ma obowiązek świadczenia, dla swoich chlebodawców – członków spółdzielni, nieodpłatnych porad prawnych w dniach ustalonych dyżurów ? Czy obowiązki radcy prawnego dotyczą tylko współpracy z zarządem i radą nadzorczą z pominięciem członków ?

Zakres czynności radcy prawnego wyznacza umowa pomiędzy nim a spółdzielnią. Żadne przepisy powszechnie obowiązujące nie kształtują obowiązku, aby radca prawny zatrudniony w spółdzielni (…) świadczył nieodpłatną pomoc prawną na rzecz członków spółdzielni. Brak takich regulacji nie wyklucza, aby strony umowy o obsługę prawną (…) wprowadziły taki obowiązek (…), jakkolwiek mogłoby to zagrażać występowaniem konfliktu interesów, jeśli zakres nieodpłatnego poradnictwa obejmowałby sprawy sporne pomiędzy spółdzielnią a członkami.

4.3) Czy radca prawny, mając na względzie etykę radcowską, powinien przeciwstawiać się bezprawnym działaniom zarządu spółdzielni, działającego na szkodę członków i jakie ciążą na nim obowiązki oraz czy ma obowiązek kierowania zawiadomień do prokuratury w tym względzie ?

Obowiązkiem ustawowym i etycznym radcy prawnego jest postępowanie zgodne ze ślubowaniem, którego złożenie warunkuje prawo wykonywania zawodu. (…) W świetle powyższego, radca prawny winien zwracać uwagę mocodawcy, jeśli w jego ocenie działania mocodawcy są niezgodne z prawem. W przypadku podejrzenia popełnienia przestępstwa, stosownie do treści art. 304§1 k.p.k. każdy, dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję.

4.4) Czy radca prawny może oraz czy jest w stanie pracować na pełnym etacie w jednej spółdzielni i jednocześnie świadczyć pracę w różnych formach zatrudnienia dla innych spółdzielni i czy jest to do pogodzenia z rzetelnym wykonywaniem przez niego zawodu radcy prawnego ?

Stosownie do art. 17 ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o radcach prawnych radca prawny wykonujący zawód w ramach stosunku pracy może być zatrudniony jednocześnie w więcej niż jednej jednostce organizacyjnej i w wymiarze przekraczającym jeden etat. Nie ma również przeszkód, aby radca prawny świadczył pomoc prawną na podstawie umów cywilnoprawnych z więcej niż jednym podmiotem. Zakres możliwości wykonywania usług (pracy) na rzecz więcej niż jednego podmiotu limitowany jest zakresem zadań i czasochłonnością ich realizacji, pozostawionych uznaniu radcy prawnego i obsługiwanego przez niego podmiotu, a uszczegółowiony tryb świadczenia obsługi prawnej winien zostać skonkretyzowany w umowie.

4.5) Jakie realne konsekwencje prawne grożą radcy prawnemu, który narusza prawo, daje ciche przyzwolenie zarządowi do łamania prawa oraz poniża, szydzi i obraża członków spółdzielni, którzy interesują się i dbają o swój majątek oraz wskazują na nieprawidłowości w funkcjonowaniu spółdzielni zarządzanej przez zarząd ?

Za działania sprzeczne z prawem, zasadami etyki lub godnością zawodu, a także za naruszenie obowiązków zawodowych, radca prawny podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej (art. 64 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o radcach prawnych). Nadto stosownie do art. 11 radca prawny przy wykonywaniu czynności zawodowych korzysta z wolności słowa i pisma w granicach określonych przepisami prawa i rzeczową potrzebą. Nadużycie wolności (…) stanowiące ściganą z oskarżenia prywatnego zniewagę lub zniesławienie strony, jej pełnomocnika lub obrońcy, kuratora, świadka, biegłego lub tłumacza, podlega ściganiu tylko w drodze dyscyplinarnej. (…). Odpowiedzialność dyscyplinarna nie wyłącza odpowiedzialności karnej na zasadach ogólnych, jeżeli działanie (zaniechanie) radcy prawnego kwalifikuje się jako wykroczenie lub przestępstwo.

SK-16.10.2017-ZP

5.1) Czy w dziale prawnym spółki zatrudniającej m.in. dwie osoby będące radcami prawnymi wpisanymi na listę radców prawnych, wykonujące zawód na podstawie umowy o pracę oraz adwokatów niewykonujących zawodu, bezpośrednim przełożonym radcy prawnego może być adwokat niewykonujący zawodu (dyrektor działu), w świetle zwłaszcza art. 9 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o radcach prawnych ? Czy w powyższej sytuacji bezpośrednim przełożonym radcy prawnego nie powinien być prezes spółki ? Jak w powyższej sytuacji powinna wyglądać koordynacja pomocy prawnej w tej spółce ?

Radca prawny zatrudniony na podstawie stosunku pracy w jednostce organizacyjnej zajmuje samodzielne stanowisko i podlega bezpośrednio kierownikowi tej jednostki. Pod pojęciem jednostki organizacyjnej należy rozumieć każdy podmiot prawa posiadający zdolność do zatrudniania radcy prawnego w szczególności na podstawie stosunku pracy, zarówno posiadający osobowość prawną, jak i nieposiadający osobowości prawnej. Jednostką organizacyjną jest w szczególności spółka.
Ustalenia osoby pełniącej funkcję kierownika jednostki organizacyjnej poszukiwać należy w regulacjach dotyczących ustroju i funkcjonowania konkretnej jednostki organizacyjnej. Podległość radcy prawnego bezpośrednio kierownikowi jednostki organizacyjnej oznacza konieczność zawężenia kategorii osób, którym podlega radca prawny w stosunku do osób uprawnionych do dokonywania czynności w sprawach z zakresu prawa pracy za pracodawcę będącego jednostką organizacyjną, określonych w art. 31 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kierownik jednostki organizacyjnej będącej spółką inną niż określona w art. 8 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych nie może wyznaczyć innej osoby, której mieliby podlegać radcowie prawni. W szczególności taką osobą nie może być adwokat nie wykonujący zawodu.
Koordynacja pomocy prawnej w jednostce organizacyjnej zatrudniającej dwóch lub więcej radców prawnych polega na powierzeniu jej jednemu z zatrudnionych radców prawnych, wykonujących zawód w tej jednostce.

5.2) Uwzględniając w szczególności brzmienie art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o radcach prawnych, czy spółka może dokonywać oceny pracy radcy prawnego i czy ta ocena może być dokonywana wyłącznie na podstawie wewnętrznych aktów prawnych spółki ? Czy takiej oceny mogą dokonywać osoby niebędące radcami prawnymi wyznaczonymi przez okręgową izbę radców prawnych ?

Dokonywanie oceny pracy zawodowej radcy prawnego wyłącznie na podstawie wewnętrznych aktów prawnych jednostki organizacyjnej zatrudniającej radcę prawnego, w szczególności spółki, stanowi naruszenie przepisów prawa powszechnie obowiązującego z uwagi na ustawową regulację zasad wykonywania zawodu radcy prawnego. Ocena pracy zawodowej radcy prawnego wymaga w szczególności uwzględnienia przepisów ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych, Kodeksu Etyki Radcy Prawnego i Regulaminu wykonywania zawodu radcy prawnego.
Ocena pracy zawodowej radcy prawnego, niezależnie jakiego okresu dotyczy, nie może być dokonywana samodzielnie i wyłącznie przez kierownika jednostki organizacyjnej zatrudniającej radcę prawnego, czy inne upoważnione przez niego osoby. Do dokonania takiej oceny niezbędne jest uprzednie zasięgnięcie opinii radcy prawnego wskazanego przez radę okręgowej izby radców prawnych, którym jest upoważniony do przeprowadzenia kontroli i dokonania oceny wykonywania zawodu przez wskazanego radcę prawnego wizytator.

SK-15.12.2017-GW

6) Czy prowadzenie kancelarii radcy prawnego w formie jednoosobowej działalności gospodarczej i jednoczesne świadczenie usług prawnych w zakresie ochrony danych osobowych, w tym pełnienie funkcji Inspektora Ochrony Danych Osobowych w ramach tej kancelarii będzie naruszało postanowienia Regulaminu wykonywania zawodu radcy prawnego ?

W świetle cytowanego wyżej art. 37 ust. 5 (RODO – przyp. red.) inspektor (ochrony danych osobowych – przyp. red.) nie jest odrębnym zawodem.
[K]ancelaria radcy prawnego jest jedną z form wykonywania zawodu radcy prawnego. Status – aktualnie administratora bezpieczeństwa informacji, a w przyszłości inspektora ochrony danych osobowych – reguluje (regulować będzie) odpowiednio ustawa o ochronie danych osobowych oraz RODO. Zakresy przedmiotowe działalności i umocowania ustawowe zawodu radcy prawnego oraz ABI i inspektora ochrony danych osobowych są różne oraz regulowane innymi aktami prawnymi. Kancelaria zastrzeżona jest wyłącznie do wykonywania zawodu radcy prawnego. W konsekwencji, o ile radca prawny może być zatrudniony w takim charakterze w danej jednostce organizacyjnej – oraz równocześnie – na stanowisku ABI, czy inspektora ochrony danych osobowych, o tyle wykonywanie obowiązków ABI, czy inspektora ochrony danych osobowych (…) powinno odbywać się w ramach działalności poza kancelarią radcy prawnego.
[R]egulacje prawne dotyczące administratorów bezpieczeństwa informacji i inspektorów ochrony danych, jak i przepisy dotyczące wykonywania zawodu radcy prawnego (w jego formach przewidzianych art. 8 ustawy [z dnia 6 lipca 1982r. o radcach prawnych – przyp. red.]) nie zawierają wyraźnego zakazu łączenia funkcji ABI / IOD z wykonywaniem zawodu radcy prawnego. Niemniej oceny zawsze należy dokonywać w konkretnej szczegółowo określonej sytuacji, uzależnionej od formy wykonywania zawodu. Każdy radca prawny odpowiednio wcześnie powinien identyfikować potencjalne ryzyko wystąpienia konfliktu i jemu zapobiegać, a nadto zawsze zapobiegać naruszeniu tajemnicy zawodowej.

SK-19.01.2018-RW

7.1) Czy w świetle przedstawionego stanu faktycznego,[1] można uznać, że pracownik wykonuje zawód radcy prawnego w ramach stosunku pracy, zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o radcach prawnych ?

7.2) Jeżeli odpowiedź na pytanie 1) jest twierdząca, to czy w organie w jakim jest zatrudniony pracownik do takiego pracownika powinny znaleźć zastosowanie przepisy art. 9, art. 13 ust. 1, art. 14, art. 16 ust. 1, art. 19 ust. 1 oraz 224 ust. 1 ustawy o radcach prawnych ?

7.3) Jeżeli odpowiedź na pytania 1) i 2) jest przecząca, to czy w świetle powyższego stanu faktycznego można przyjąć, że pracownik wykonuje zawód radcy prawnego na podstawie umowy cywilnoprawnej, zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o radach prawnych ?

7.4) Czy pracownik niezatrudniony na stanowisku radcy prawnego i niewykonujący zawodu w innej formie określonej w art. 8 ustawy o radcach prawnych ale posiadający pełnomocnictwo procesowe ogólne dla radcy prawnego udzielone przez organ posiada w postępowaniach sądowych status profesjonalnego pełnomocnika – radcy prawnego ?

7.5) Jeżeli odpowiedzi na pytania 1), 2), 3) i 4) są przeczące, to czy należy uznać, że taki pracownik powinien posiadać status radcy prawnego niewykonującego zawodu i nie powinien wykonywać dla pracodawcy jako radca prawny czynności polegających na świadczeniu pomocy prawnej w rozumieniu art. 4 i art. 6 ustawy o radcach prawnych ?

7.6) Jak prawidłowo, w świetle przedstawionego powyżej stanu faktycznego, pracownik będący radcą prawnym powinien wypełnić obowiązek określony w art. 8 ust. 3 ustawy o radcach prawnych – zawiadomienie rady właściwej okręgowej izby radców prawnych o podjęciu wykonywania zawodu i formach jego wykonywania ?

Radca prawny zatrudniony jako główny specjalista w departamencie prawnym w centralnym organie administracji rządowej, do którego zadań należy wyłącznie wykonywanie czynności świadczenia pomocy prawnej w rozumieniu art. 6 ust. 1 ustawy o radcach prawnych, umocowany przez kierownika tego organu jako radca prawny upoważniony do reprezentowania organu przed wszelkimi sądami, z którym zawarto umowę o dodatkowe wynagrodzenie, o jakim mowa w art. 224 § 2 ustawy o radcach prawnych, wykonuje zawód radcy prawnego w ramach stosunku pracy w rozumieniu art. 8 ust. 1 tej ustawy.
W stosunku do radcy prawnego, o którym mowa w pkt A, zastosowanie znajdują przepisy art. 9, art. 13 ust, 1, art. 14, art. 16 ust. 1, art. 19 ust. 1 i art. 224 ust. 2 ustawy o radcach prawnych.
Radca prawny, o którym mowa w pkt A, posiada w postępowaniach sądowych status profesjonalnego pełnomocnika – radcy prawnego.
Radca prawny, o którym mowa w pkt A, wypełnia obowiązek zawiadomienia rady okręgowej izby radców prawnych, o jakim mowa w art. 8 ust. 3 ustawy o radcach prawnych poprzez wskazanie na formularzu zawiadomienia według wzoru określonego załącznikiem do Uchwały nr 275/VlII/2012 Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych z dnia 6 grudnia 2012 r. w sprawie wzoru zawiadomienia o wykonywaniu zawodu radcy prawnego, że wykonuje zawód w ramach stosunku pracy (poz. B.3 formularza).

SK-28.01.2018-ZP

8) Czy radca prawny na tle obowiązku posiadania umowy określonej w art. 8 ust. 4 ustawy o radcach prawnych w związku z §42 ust. 1 pkt 3) Kodeku Etyki Radcy Prawnego powinienem uzyskać odrębną umowę zawartą z Powiatem na obsługę prawną ?

Radca prawny wskazał, że jest zatrudniony w Powiatowym Urzędzie Pracy i do jego obowiązków należy standardowa obsługa tej powiatowej jednostki organizacyjnej, lecz niezależnie od tego zlecane są mu zadania obejmujące obsługę Powiatu, polegające na reprezentowaniu przed sądami, opiniowanie umów i uchwał.

[D]o opisywanego (…) zagadnienia nie ma wprost zastosowania postanowienie 42 ust. 1 pkt 3) KERP, gdyż według opisu stanu faktycznego radca prawny nie ma zawartej umowy z osobą prawną czyli Powiatem, lecz tylko z jedną z powiatowych jednostek organizacyjnych; odesłanie z art. 42 ust. 6 KERP w tym przypadku nie ma zastosowania do świadczenia pomocy prawnej dla PUP.
a) [J]eśli radca prawny wykonuje czynności reprezentowania Powiatu przed sądami, a są to inne niż wymienione w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy zadania przynależne PUP (np. zwrot dotacji z art. 46) to pełnomocnictwo winien uzyskać od osób reprezentujących Powiat, a nie pośrednio od dyrektora PUP;
opiniuje projekty umów innych aniżeli z zakresu funkcjonowania PUP;
opiniuje i sporządza projekty uchwał organów Powiatu, nie odnoszące się do funkcjonowania PUP, a do których można by choćby zaliczyć uchwałę zarządu powiatu o zatwierdzeniu regulaminu organizacyjnego PUP, czy uchwałę rady powiatu o zatwierdzeniu statutu PUP;

– to są to czynności spoza zakresu działania tej wskazanej powiatowej jednostki organizacyjnej, a ich wykonywanie oparte powinno być o odrębną umowę ze Starostwem Powiatowym, w jednej ze wskazanych form ustawowych wykonywania zawodu radcy prawnego.

SK-12.03.2018-RW

9) Czy w związku z prawomocnym orzeczeniem kary dyscyplinarnej zawieszenia prawa do wykonywania zawodu występują przeszkody do dalszego pełnienia przez radcę prawnego funkcji komplementariusza w spółce komandytowej będącej formą wykonywania zawodu w rozumieniu art. 8 ust. 1 pkt 3) ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych albo pełnienia funkcji komandytariusza w tej spółce, z zastrzeżeniem, iż w zakresie powierzonych mu czynności nie będzie podejmowania działań z zakresu pomocy prawnej, a także, czy wymagana jest zmiana nazwy tej spółki z uwagi na występowanie w niej w szczególności oznaczenia „Radcowie Prawni” oraz m.in. nazwiska tego radcy prawnego ?

Prawomocne orzeczenie kary dyscyplinarnej zawieszenia prawa do wykonywania zawodu, pomimo że nie wiąże się ze skreśleniem ukaranego radcy prawnego z listy radców prawnych, skutkuje zakazem wykonywania zawodu na czas określony w orzeczeniu. Oznacza to czasowy zakaz wykonywania wszelkich czynności, które stanowią wyłączny przedmiot działalności spółki komandytowej, jako formy wykonywania zawodu radcy prawnego.
Przepisy ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych dotyczące spółki komandytowej nie regulują wprost kwestii wpływu na status wspólnika utraty przez niego uprawnień do wykonywania zawodu, bez względu na to czy utrata ta ma charakter trwały, czy czasowy. W szczególności dotyczy to prawomocnego orzeczenia wobec radcy prawnego – komplementariusza kary dyscyplinarnej zawieszenia prawa do wykonywania zawodu. Brak takiej regulacji na gruncie Kodeksu spółek handlowych nie oznacza jednak, że utrata uprawnień do wykonywania zawodu jest prawnie indyferentna dla statusu radcy prawnego – wspólnika w tej spółce. Wpływ tego zdarzenia na status radcy prawnego w spółce komandytowej, jako formie wykonywania zawodu, należy bowiem oceniać z uwzględnieniem przepisów regulujących zawód radcy prawnego i zasady jego wykonywania, zarówno powszechnie obowiązujących, to jest ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych, oraz wewnętrznych, to jest Kodeksu Etyki Radcy Prawnego oraz Regulaminu wykonywania zawodu radcy prawnego. Z przyczyn systemowych nie można pomijać bowiem okoliczności, że wspólnikiem spółki komandytowej jest osoba wykonująca regulowany zawód zaufania publicznego, a zatem wymagane jest odwołanie się także do przepisów szczególnych.
Pozostawanie radcy prawnego w spółce komandytowej w charakterze komplementariusza albo komandytariusza w sytuacji zakazu wykonywania jakichkolwiek czynności związanych z przedmiotem działalności tej spółki pozostaje w sprzeczności z celem jej utworzenia, a także istotą samego zakazu. Z uwagi na okoliczność, że forma wykonywania zawodu radcy prawnego, a tą jest w szczególności spółka komandytowa, zawsze jest pochodną prawa do jego wykonywania to niewykonywanie zawodu, nawet czasowe, jako konsekwencja orzeczonej kary dyscyplinarnej determinuje niepozostawanie w żadnej z form jego wykonywania. Radca prawny ukarany prawomocnie karą dyscyplinarną zawieszenia prawa do wykonywania zawodu radcy prawnego powinien wystąpić ze spółki komandytowej, będącej formą wykonywania przez niego zawodu, a w przeciwnym przypadku stosowne działania powinni podjąć pozostali wspólnicy – radcowie prawni. Pozostanie radcy prawnego w spółce w takim przypadku podważa zaufanie do zawodu i może stanowić podstawę odpowiedzialności dyscyplinarnej w konsekwencji naruszenia jednej z podstawowych zasad deontologii zawodowej – obowiązku dbałości o godność zawodu.
Informowanie o wykonywaniu zawodu radcy prawnego oraz działalności z nim związanej jest prawem radcy prawnego. Jedną z form informowania o wykonywaniu zawodu radcy prawnego może być oznaczenie firmy spółki komandytowej. Informowanie to powinno odbywać się z poszanowaniem przepisów prawa powszechnie obwiązującego oraz Kodeksu Etyki Radcy Prawnego i Regulaminu wykonywania zawodu radcy prawnego. Zachowanie nazwiska radcy prawnego wobec którego prawomocnie orzeczono karę dyscyplinarną zawieszenia prawa do wykonywania zawodu w nazwie spółki komandytowej przy oznaczeniu „Radcowie Prawni” obok nazwisk innych radców prawnych może, wobec powszechnej praktyki oznaczania nazwiskami radców prawnych nazw kancelarii, w których świadczą oni pomoc prawną, zostać uznane za wprowadzające w błąd odbiorców informacji, a w konsekwencji za naruszające przepisy prawa powszechnie obowiązującego, w szczególności ustawy z dnia 23 kwietnia 1964r. Kodeks cywilny, ustawy z dnia 16 kwietnia 1993r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, ustawy z dnia 23 sierpnia 2007r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, naruszające dobre obyczaje oraz nielicujące z godnością zawodu radcy prawnego, a w konsekwencji naruszające także Kodeks Etyki Radcy Prawnego oraz Regulamin wykonywania zawodu radcy prawnego. W rezultacie również taki przypadek może stanowić podstawę odpowiedzialności dyscyplinarnej radcy prawnego.

SK-25.05.2018-ZP-GW

10) Czy zgodne z przepisami Kodeksu Etyki Radców Prawnych jest zastosowanie w obrocie wspólnego szyldu w przypadku wykonywania działalności zawodowej przez radcę prawnego w jednym biurze z prawnikiem zagranicznym – adwokatem niemieckim (Rechtsanwalt) ?

[P]rzepisy: ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (…), Kodeksu Etyki Radcy Prawnego (…) oraz Regulaminu wykonywania zawodu radcy prawnego (…) – nie regulują kwestii zastosowania w obrocie wspólnego szyldu w przypadku wykonywania działalności zawodowej w jednym biurze przez radcę prawnego i prawnika zagranicznego. Niniejsze stwierdzenie winno prowadzić do wniosku, że skoro nigdzie nie został przewidziany zakaz zastosowania w obrocie wspólnego szyldu, to należałoby uznać, że takowa sytuacja jest dozwolona. Gdyby ustawodawca lub organy samorządu chciały przewidzieć niedopuszczalność stosowania wspólnego szyldu, wówczas zostałoby to uregulowane wprost.
Analiza przepisów obu samorządów prowadzi do wniosku, że oznaczenie formy wykonywania zawodu nie może wprowadzać klienta w błąd. (…) O ile Komisja Etyki i Wykonywania Zawodu KRRP nie może wiążąco przesądzić w kwestii sprecyzowania na szyldzie formy wykonywania zawodu przez prawnika zagranicznego będącego adwokatem niemieckim, o tyle wyraża pogląd z punktu widzenia radcy prawnego prowadzącego wspólną działalność z przedstawicielem innego zawodu, że „wspólna” tablica/szyld może być wyrażony w następujący sposób:

Kancelaria Radcy Prawnego (… …)

Kancelaria Adwokacka (… …), Rechtsanwalt

SK-30.05.2018-SM

11) Czy możliwe jest zaprzestanie świadczenia usług pełnomocnika z urzędu w związku z przejściem na emeryturę i brakiem możliwości wykonywania zawodu radcy prawnego w innej ustawowej formie ?

Stosownie do treści art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (…) radca prawny może odmówić udzielenia pomocy prawnej tylko z ważnych powodów. Wykonywanie obowiązków pełnomocnika z urzędu w postępowaniu sądowym jest udzieleniem pomocy prawnej. Wobec tego zwolnienie z obowiązku świadczenia pomocy prawnej z urzędu w takim postępowaniu następuje w kontekście cyt. przepisu ustawy o radcach prawnych.
[S]amo tylko spełnienie przesłanek ustawowych uzyskania prawa do emerytury, a nawet samo też przejście na emeryturę, nie jest ważnym powodem w rozumieniu cyt. przepisu ustawy. Wspomniane, bowiem stany faktyczne nie są automatycznie równoznaczne z niewykonywaniem zawodu, co oznacza, że radca prawny będący emerytem ma prawną i faktyczną możliwość wykonywania obowiązków pełnomocnika z urzędu w postępowaniu sądowym. Jeżeli jednak, radca prawny zaprzestaje wykonywania zawodu, w jakiejkolwiek z form przewidzianych w art. 8 ust. 1 ustawy o radcach prawnych, to (…) jest to okoliczność „ważna” w rozumieniu art. 22 ust. 1 ustawy o radcach prawnych, która może być powodem zwolnienia obowiązku świadczenia pomocy prawnej z urzędu. W przypadku zaprzestania wykonywania zawodu w którejkolwiek z form wymienionych w art. 8 ust. 1 ustawy, radca prawny winien (…) złożyć zawiadomienie o zaprzestaniu wykonywania zawodu do właściwej rady okręgowej izby radców prawnych.
Radca prawny, który zaprzestał wykonywania zawodu, z powodu przejścia na emeryturę, powinien postąpić w sposób wskazany w §21 ust. 1 Regulaminu wykonywania zawodu radcy prawnego (…). Należy przy tym pamiętać, że skoro ustawa nie ustanawia katalogu „ważnych powodów”, to ostateczna ocena, czy przesłanki zwolnienia zostały spełnione następuje przez organ, o którym mowa, w powołanym wyżej §21 ust. 1 Regulaminu wykonywania zawodu.

SK-04.06.2018-JŁ

12) Czy wpis na listę prawników zagranicznych w danej izbie radców prawnych powinien być traktowany równomiernie z wpisem na listę radców prawnych przy wyborze kandydatów do pracy na stanowisko radcy prawnego w instytucjach państwowych lub samorządowych, gdzie stawiany jest wymóg wpisu na listę radców prawnych ?

[Pr]zy ubieganiu się o zatrudnienie w urzędach obsługujących organy administracji rządowej lub samorządowej, prawnik zagraniczny winien być traktowany analogicznie jak radca prawny, z zastrzeżeniem wskazanych (w przepisach ustawy z dnia 5 lipca 2002r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej, ustawy z dnia 21 listopada 2008r. o służbie cywilnej, ustawy z dnia 21 listopada 2008r. o pracownikach samorządowych i ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o radcach prawnych – przyp. red.) okoliczności gdy zasada ta doznaje ograniczeń.

SK-18.06.2018-RW

13) Czy aplikant radcowski przed upływem 6 miesięcy aplikacji może wykonywać w kontaktach z władzami publicznymi, w tym w szczególności z organami wymiaru sprawiedliwości czynności polegające np. na odbieraniu orzeczeń, przeglądaniu akt konkretnych spraw, dokonywaniu wypisów, zdjęć, skanów dokumentów urzędowych ?

[E]wolucja zakresu uprawnień aplikanta radcowskiego oraz stopniowe skracanie okresu wymaganego do zastępowania radcy prawnego w określonym stadium postępowania sądowego lub administracyjnego świadczą, że ustawodawca bardzo ostrożnie dopuszcza aplikantów radcowskich, podobnie zresztą jak to jest w przypadku aplikantów adwokackich do samodzielnego występowania przed sądami, organami administracji publicznej i innymi instytucjami.
Skoro (…) sześciomiesięczny okres jest wymagany do nabycia uprawnień do zastępowania radcy prawnego, to przyjmowanie, że niektóre czynności z zakresu występowania przed sądami i innymi organami lub instytucjami mogą być dokonywane przez aplikanta radcowskiego przed upływem sześciu miesięcy aplikacji pozostawałoby w niezgodności z przepisami art. 35¹ ustawy o radcach prawnych. Pojęcie zastępowania radcy prawnego obejmuje bowiem (…) dokonywanie nie tylko czynności prawnych, ale także rozmaitych czynności faktycznych o ile tylko czynności te wykonywane są przed sądami, organami lub instytucjami.
Z punktu widzenia formalnego jakiekolwiek działania w takich postępowaniach, w tym także polegające na dostępie do akt postępowania, np. wykonywanie odpisów lub kopii dokumentów znajdujących się w tych aktach wymagają złożenia dokumentu upoważniającego do działania w danej sprawie. Dokument ten musi być wystawiony w związku i zgodnie z przepisami prawa uprawniającymi daną osobę – aplikanta radcowskiego do występowania przed sądami, organami lub instytucjami. Dokument taki wystawiony przed upływem okresu wymaganego przepisami prawa do nabycia uprawnień do zastępowania radcy prawnego nie może stanowić podstawy skutecznego działania aplikanta radcowskiego.
[P]owyższe stanowisko nie oznacza, że aplikant radcowski nie może mieć żadnego dostępu do dokumentów pochodzących z akt postępowania sądowego lub postępowania prowadzonego przez organy administracji lub instytucji albo że nie może dokonywać jakichkolwiek czynności związanych z tymi postępowaniami. Nie może bowiem budzić jakichkolwiek zastrzeżeń wykonywanie takich czynności w ramach wewnętrznego podziału zadań i pracy w kancelarii radcy prawnego lub w spółce z udziałem radcy prawnego przez aplikanta radcowskiego. (…) Ustawodawca zastrzega określony staż aplikacyjny jedynie w odniesieniu do uprawnień do sporządzania i podpisywania pism. (…). Ustawodawca zastrzega wymagany okres odbywania aplikacji radcowskiej tylko przy dokonywaniu czynności przed sądami, organami lub instytucjami.
Aplikant radcowski przed upływem 6 miesięcy aplikacji nie może w kontaktach z władzami publicznymi – w tym z organami wymiaru sprawiedliwości – w jakimkolwiek zakresie zastępować radcy prawnego. W szczególności aplikant radcowski nie może do upływu sześciu miesięcy aplikacji dokonywać czynności polegających np. na odbieraniu orzeczeń, przeglądaniu akt konkretnych spraw, dokonywaniu wypisów, zdjęć, skanów dokumentów urzędowych.

SK-06.07.2018-TG

14) Radca prawny otrzymała pełnomocnictwo do samodzielnego reprezentowania Mocodawcy w postępowaniu cywilnym w sprawie o zapłatę przeciwko adwokatowi. Wierzytelność przysługująca Mocodawcy wynika z umowy kredytu zawartej pomiędzy Mocodawcą a adwokatem – osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą z przeznaczeniem kredytu na finansowanie działalności gospodarczej adwokata.

Czy radca prawny ma obowiązek zawiadomić Dziekana Rady Okręgowej Izby Radców Prawnych o fakcie udzielenia pełnomocnictwa do reprezentowania Mocodawcy w postępowaniu cywilnym w sprawie o zapłatę przeciwko adwokatowi jak również do dokonania wszelkich czynności faktycznych i prawnych zmierzających do ugodowej spłaty zadłużenia oraz wystąpienia do właściwej Izby Adwokackiej przed skierowaniem sprawy na drogę postępowania sądowego ? Czy radca prawny ma obowiązek wystąpić do właściwej Izby Adwokackiej przed skierowaniem sprawy na drogę postępowania sądowego ?

Zgodnie z art. 55 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego (…) „radca prawny, będący pełnomocnikiem w sprawie przeciwko innemu radcy prawnemu, związanej z wykonywaniem zawodu, obowiązany jest niezwłocznie zawiadomić o przyjęciu pełnomocnictwa dziekana rady okręgowej izby radców prawnych, do której ten radca prawny należy oraz, za jego pośrednictwem, podjąć próbę polubownego załatwienia sprawy”. (…) W oparciu o wyżej wskazany przepis obowiązek informowania o przyjęciu pełnomocnictwa i próby polubownego załatwienia spraw nie dotyczy każdego przypadku występowania przeciwko osobie wpisanej na listę radców prawnych ale tylko takich przypadków, które wynikają z wykonywania zawodu radcy prawnego przez daną osobę.
[P]rzepisy ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (…), Kodeksu Etyki Radcy Prawnego (…) oraz Regulaminu wykonywania zawodu radcy prawnego (…) nie regulują kwestii zawiadomienia Dziekana Okręgowej Izby Radców Prawnych jak również kwestii występowania do Izby Adwokackiej w przypadku przyjęcia pełnomocnictwa w sprawie przeciwko adwokatowi. Niniejsze winno prowadzić do wniosku, że skoro nigdzie nie został przewidziany takowy obowiązek to należałoby uznać, że można bezpośrednio skierować sprawę na drogę postępowania sądowego. Gdyby ustawodawca lub organy samorządu chciały przewidzieć taki obowiązek wówczas zostałoby to uregulowane wprost.

SK-13.08.2018-SM

[1] Pracownik posiadający uprawnienia do wykonywania zawodu radcy prawnego — wpis na listę radców prawnych i złożone ślubowanie radcowskie jest zatrudniony na stanowisku głównego specjalisty w Departamencie Prawnym, zwany dalej „pracownikiem”, w jednym z centralnych organów administracji rządowej wchodzącym w skład korpusu służby cywilnej.

Do głównych zadań pracownika na stanowisku głównego specjalisty w Departamencie Prawnym należy:

realizacja obsługi prawnej,
koordynowanie i bezpośrednie przygotowywanie projektów opinii prawnych, wyjaśnień dotyczących stosowania i interpretacji prawa,
realizacja zadań związanych z zastępstwem procesowym w tym reprezentacja organu w postępowaniach przed sądami powszechnymi i administracyjnymi w celu zapewnienia skutecznej ochrony interesów organu i jego kierownika,
uczestniczenie w przygotowywaniu propozycji rozstrzygnięć na potrzeby postępowań, w tym administracyjnych prowadzonych przez inne komórki organizacyjne organu w celu zapewnienia poprawności formalno-prawnej oraz standaryzacji stanowisk prezentowanych w rozstrzygnięciach organu,
przygotowywanie projektów wewnętrznych aktów prawnych w celu zapewnienia instrumentów skutecznej realizacji zadań,
upowszechnienie wśród pracowników organu znajomości aktów prawnych mających istotne znaczenie dla funkcjonowania organu i ich interpretacji w celu wypracowania i upowszechnienie jednolitej praktyki przy załatwianiu spraw.

Dodatkowo:

pracownikowi zostało udzielone przez kierownika organu pełnomocnictwo procesowe ogólne, które upoważnia tego pracownika jako radcę prawnego do reprezentowania organu przed sądami powszechnymi, wojewódzkimi sądami administracyjnymi, Naczelnym Sądem Administracyjnym oraz Sądem Najwyższym we wszelkich sprawach należących do właściwości organu,
pomiędzy pracownikiem a Dyrektorem Generalnym urzędu została zawarta umowa na podstawie art. 22⁴ 2 ustawy o radcach prawnych o dodatkowe wynagrodzenie z tytułu zasądzonych na rzecz strony przez niego zastępowanej lub jej przyznanych w ugodzie, postępowaniu polubownym, arbitrażu zagranicznym lub w postępowaniu egzekucyjnym, jeżeli koszty te zostały ściągnięte od strony przeciwnej.

Pracownik faktycznie wykonuje czynności zastępstwa procesowego, czyli reprezentuje organ przed sądami powszechnymi i administracyjnymi, przedkładając do akt pełnomocnictwo ogólne procesowe dla radcy prawnego, występuje w todze radcy prawnego oraz otrzymuje od pracodawcy — organu dodatkowe wynagrodzenie z tytułu umowy zawartej na podstawie art. 22⁴ ust. 2 ustawy o radcach prawnych.

Bezpośrednim przełożonym pracownika jest Dyrektor Departamentu Prawnego.

W Departamencie Prawnym pracuje także kilku innych pracowników, którzy także są wpisani na listę radców prawnych i są w podobnej pozycji jak pracownik, czyli są zatrudnieni na stanowiskach specjalistów, starszych specjalistów, głównych specjalistów, naczelników oraz zostały im udzielone pełnomocnictwa procesowe ogólne dla radców prawnych oraz zawarli umowę z pracodawcą o dodatkowe wynagrodzenie na podstawie art. 22⁴ ust. 2 ustawy o radcach prawnych. Niektórzy z pracowników posiadających uprawnienia do wykonywania zawodu radcy prawnego są pracownikami korpusu służby cywilnej, pozostali zaś są urzędnikami mianowanymi korpusu służby cywilnej.

Bezpośrednim przełożonym tych pracowników jest Dyrektor Departamentu Prawnego.

W Departamencie Prawnym nie zostało utworzone i wyodrębnione stanowisko koordynatora radców prawnych.

Należy także wskazać, że w urzędzie w którym pracuje pracownik nie zostały utworzone stanowiska pracy radców prawnych ani w Departamencie Prawnym, ani w innych Departamentach, czyli ani jeden pracownik urzędu nie jest zatrudniony na stanowisku radcy prawnego (żaden pracownik w umowie o pracę nie ma wskazanego stanowiska pracy: radca prawny).

Zbiór Stanowisk Komisji Etyki i Wykonywania Zawodu

WSTĘP

SKOROWIDZ RZECZOWY

I. Podstawowe zasady wykonywania zawodu oraz wartości i obowiązki etyczne radcy prawnego – godność zawodu

II. Wykonywanie zawodu

III. Inne zagadnienia związane z wykonywaniem zawodu

ZBIÓR STANOWISK KOMISJI ETYKI I WYKONYWANIA ZAWODU
KRAJOWEJ RADY RADCÓW PRAWNYCH

I. PODSTAWOWE ZASADY WYKONYWANIA ZAWODU ORAZ WARTOŚCI I OBOWIĄZKI ETYCZNE RADCY PRAWNEGO – GODNOŚĆ ZAWODU

II. WYKONYWANIE ZAWODU

III. INNE ZAGADNIENIA ZWIĄZANE Z WYKONYWANIEM ZAWODU

Zobacz także

Krajowa Izba Radców Prawnych nawiązała współpracę z PayTel

Nabór wykładowców

AKADEMIA EDUKACJI PRAWNEJ

Zbiór Stanowisk Komisji Etyki i Wykonywania Zawodu

WSTĘP

SKOROWIDZ RZECZOWY

I. Podstawowe zasady wykonywania zawodu oraz wartości i obowiązki etyczne radcy prawnego – godność zawodu

II. Wykonywanie zawodu

III. Inne zagadnienia związane z wykonywaniem zawodu

ZBIÓR STANOWISK KOMISJI ETYKI I WYKONYWANIA ZAWODU KRAJOWEJ RADY RADCÓW PRAWNYCH

I. PODSTAWOWE ZASADY WYKONYWANIA ZAWODU ORAZ WARTOŚCI I OBOWIĄZKI ETYCZNE RADCY PRAWNEGO – GODNOŚĆ ZAWODU

II. WYKONYWANIE ZAWODU

III. INNE ZAGADNIENIA ZWIĄZANE Z WYKONYWANIEM ZAWODU

Zobacz także

Krajowa Izba Radców Prawnych nawiązała współpracę z PayTel

Nabór wykładowców

AKADEMIA EDUKACJI PRAWNEJ

ZBIÓR STANOWISK KOMISJI ETYKI I WYKONYWANIA ZAWODU
KRAJOWEJ RADY RADCÓW PRAWNYCH